ماه مبارك رمضان يك حقيقت و باطنى دارد كه اين حقيقت در قيامت ظهور مى كند. ماه مبارك رمضان را امام سجاد(ع) عيد اولياء الله مى داند. در صحيفه سجاديه دعايى است به نام دعاى وداع ماه مبارك رمضان.



اين وداع براى كسى است كه با ماه مبارك رمضان مانوس بوده و ماه مبارك رمضان دوست او مى باشد والا آنكه با اين ماه نبوده وداعى ندارد. انسان از دوستش و يا با كسى كه مدتى مانوس بود، خداحافظى مى كند. آنكه اصلا نمى داند چه وقت ماه مبارك رمضان آمد و چه وقت سپرى شد، چرا آمد و چرا سپرى شد، او وداعى ندارد. اما امام سجاد(ع) آخر ماه مبارك رمضان كه شد، در حد يك ضجه اين دعا را مى خواند.



در مقدمه اين دعا، حضرت سجاد(ع) كليات نعمت هاى الهى را مى شمارد و اينكه بخشش هاى خداى سبحان ابتدايى است، نه از روى استحقاق.



رمضان بهترين بخشش خداوند



بعد از آن مقدمه مى فرمايد: يكى از بهترين بخشش هاى خداوند سبحان، ماه مبارك رمضان و روزه در اين ماه است: «و انت جعلت من صفايا تلك الوظائف و خصائص تلك الفروض شهر رمضان... و قد اقام فينا هذا الشهر مقام حمد و صحبنا صحبة مبرور». (1)



خدايا، نعمت هاى فراوانى به ما دادى يكى از آن برجسته ترين نعمت ها ماه مبارك رمضان است و يكى از بهترين فضيلت ها روزه اين ماه است كه نصيب ما كردى. و هيچ زمانى به عظمت زمان ماه مبارك رمضان نيست، گذشته از آنكه شب قدر را در آن قرار دادى، اين ماه را ظرف نزول قرآن كريم قرار دادى كه اين فيض در اين ماه نازل شده است، اگر كسى با قرآن باشد همراه قرآن بالا مى رود، و اين را بر ملت مسلمان منت نهادى، زيرا ديگر ملل در ماه مبارك رمضان روزه نمى گرفتند و اين نعمت را مخصوص مسلمين كردى.



و اين ماه مبارك در بين ما اقامت داشت و جاى حمد و ثنا بود زيرا به همراه خودش رحمت آورد و رفيق بسيار خوبى براى ما بود. ما در صحبت با او به فضايل و نعمت هايى رسيديم. دوستى بود كه به همراهش رحمت و مغفرت و بركت آورد. اينكه رسول خدا - عليه آلاف التحية و الثناء - در خطبه شعبانيه فرمود: «قد اقبل اليكم شهر الله بالبركة و الرحمة و المغفرة » اين ماه، بركت و رحمت و مغفرت آورد كسى كه رفيق اين ماه بود، بركت و رحمت و مغفرت اين ماه را هم دريافت مى كند.



رمضان ماه منفعت



«و اربحنا افضل ارباح العالمين »«ماه رمضان » برترين سودهاى جهانيان را به ما ارزانى داشت كه هيچ تاجرى در هيچ گوشه دنيا نبرده است. هيچ كسى در سراسر عالم به اندازه ما از اين ماه مبارك رمضان استفاده نكرد. اگر انسان يك مسافرى است كه سفر ابد در پيش دارد، ره توشه آن سفر ابد را بايد همين چند روز تهيه كند و اگر درهاى آسمان به چهره مؤمن باز مى شود و اگر مؤمن مى تواند با وارستگى به باطن عالم راه پيدا كند و اگر بهترين فرصت ماه مبارك رمضان است پس بهترين سود را ماه مبارك رمضان و اهلش دارند.



ماه حسابرسى



از «ابن طاووس » نقل شده است كه فرمود: عده اى اول سالشان اول فروردين است. يك نوجوان اول سال او اول فروردين است كه تلاش مى كند لباس نو در بر كند درخت ها اول سالشان فروردين است كه لباس هاى نو و تازه در بر مى كنند اول سال يك كشاورز اول پاييز است كه درآمد مزرعه را حساب مى كند يك تاجرى كه كارگاه توليدى دارد، اول سال را در فرصت ديگرى تعيين مى كند اما آن ها كه اهل سير و سلوك اند، اول سالشان ماه مبارك رمضان استحساب ها را از ماه مبارك تا ماه مبارك بررسى مى كنند كه ماه مبارك رمضان گذشته، چه درجه اى داشته و امسال چه درجه اى دارند؟ چقدر مطلب فهميده و چقدر مسايل براى آنها حل شده است؟ چقدر در برابر گناه قدرت تمكين داشته و چقدر در برابر دشمن، قدرت تصميم دارند؟ ماه مبارك رمضان براى سالكان الى الله، ماه محاسبه است لذا امام سجاد(ع) فرمود: هيچ كس در سراسر جهان به اندازه ما در اين ماه استفاده نكرد.



هجران جانكاه



«ثم قد فارقنا عند تمام وقته و انقطاع مدته و وفاء عدده و نحن مودعوه » اين ماه بعد از آنكه پايانش فرا رسيد، از ما مفارقت و هجرت كرد و ما را تنها گذاشت و ما الان اين ماه را وداع مى كنيم.



«وداع من عز فراقه علينا و غمنا»، (2)



چه وداعى؟ وداع تشريفاتى؟ نه، وداع با يك دوست عزيزى كه مفارقتش براى ما توانفرساست. آنكه اهل معنا بود خيرش در اين ماه بيشتر شد آنكه گرفتار گناه بود گناهش در اين ماه كمتر شد. فرمود: ما كسى را وداع مى كنيم كه رفتنش براى ما عظيم و سخت است و ما را غمگين كرد اين ماهى بود كه شب و روزش رحمت بود.



بزرگان فقه ما همچون «مرحوم صاحب جواهر» و «سيد محمد كاظم » صاحب «عروة الوثقى » و ديگران (رضوان الله عليهم) در كتاب هايشان هست كه در فضيلت روزه گرفتن، همين بس كه انسان از نظر ترك بسيارى از كارها شبيه فرشته مى شود. همين كه انسان از شكم رها شد، يك مقدار به فرشته شدن نزديك مى شود. گفته اند شش روز اوايل ماه شوال را به عنوان بدرقه، روزه بگيريد. بعد از عيد فطر، كه عيد فطر روزه اش حرام است، زيرا اگر كسى دوست عزيزى را بخواهد بدرقه كند، چند قدم به همراه او مى رود معناى وداع كردن، به دنبال او چند قدم رفتن است.



«و اوحشنا انصرافه عنا» و از اينكه منصرف شد و از ما فاصله گرفت، ما را به وحشت انداخت. ما يك دوست رئوف و مهربان و پربركتى را از دست مى دهيم، لذا ما به وحشت افتاديم آخر ماه مبارك رمضان كه مى شد احساس غربت مى كردند. سلام بر تو اى عيد اولياء خدا.



«و لزمنا له الذمام المحفوظ و الحرمة المرعية و الحق المقضى » ما بايد حقى كه او به عهده ما دارد رعايت كنيم حرمتى كه در پيش ما دارد بايد ارج بنهيم بايد به تعهدى كه بين ما و اوست وفا كنيم.



سلام بر تو اى عيد اولياء خدا



«فنحن قائلون السلام عليك يا شهر الله الاكبر و يا عيد اوليائه »، آن گاه چون اين دوست عزيز از ما مفارقت مى كند، ما در آخر ماه مبارك اين چنين مى گوييم: سلام بر تو اى بزرگ ترين ماه كه به خدا انتساب دارى و سلام بر تو اى عيد اولياء الهى. اين سلام توديع است، چون تنها ماهى كه اسمش در قرآن كريم است ماه مبارك رمضان است:



عارفان هر دمى دو عيد كنند



عنكبوتان مگس قديد (3) كنند (4)



كار عنكبوت آن است كه بتند و با اين تارها مگس صيد كند و قرمه درست كند. كار عنكبوت آن است كه مگس را ذخيره كند، قديد كرده و قرمه درست كند و كارش غير از ذخيره كردن چيز ديگرى نيست، اما عارف در هر دم و هر نفس دو عيد دارد كه سعدى گفت: هر نفسى كه فرو مى رود ممد حيات است و چون برمى آيد مفرح ذات پس در هر نفسى دو نعمت موجود است و بر هر نعمتى شكرى واجب لذا عارف در هر دم دو عيد دارد.



على اى حال، بهترين دمى كه انسان دارد در ماه مبارك رمضان است كه «انفاسكم فيه تسبيح » نفس كشيدن در اين ماه «سبوح قدوس » گفتن است لذا امام سجاد(ع) مى فرمايد: سلام بر تو اى عيد اولياى الهى. اينكه مى بينيم در آخر ماه مبارك رمضان عيد فطر مى گيرند، چون جايزه هاى يك ماه را به ما مى دهند در حقيقت محصول ماه مبارك رمضان است. اين ضيافة الله، آن لقاء الله را در بر دارد و عظمت از آن ماه شوال نيست، بلكه عظمت از آن ماه مبارك رمضان است كه نتيجه يك ماهه را در روز عيد مى دهند.

روز عيد است و من مانده در اين تدبيرم

كه دهم حاصل سى روزه و ساغر گيرم



«السلام عليك يا اكرم مصحوب من الاوقات و يا خير شهر فى الايام و الساعات ». (5) امام سجاد چندين بار به اين ماه سلام مى كند. ماه اگر يك زمانى گذرا بود و باطن و سر و حقيقت و روح و جانى نداشت، اين ولى الله كه به او سلام نمى گفت. آيا اين ها معاذ الله نظير اشعار خيالى شعراست كه بر خطابه هاى خيالى حمل شود كه مثلا به كوه و يا آثار مخروبه خطاب مى كنند، يا نه اين ماه يك حقيقتى دارد.



مى گويد: ما خيلى دوست داشته و داريم، اما هيچ دوستى به عظمت اين ماه نبود. يك ماهى كه نه هيچ روزى مثل روزهاى او بود و نه هيچ شبى مثل شب هاى او.



ماه چه و چگونه خواستن از خداوند



«السلام عليك من شهر قربت فيه الامال و نشرت فيه الاعمال » سلام بر ماه آرزوهاى مشروع و اعمال مرفوع سلام ما بر تو اى ماهى كه آرزوها در اين ماه نزديك شد و ما فهميديم كه چه بخواهيم، لذا آرزوهاى طولانى نمى طلبيم. و از طول امل آزاد شديم و بر آمدن آرزوهاى مشروع ما نزديك شد. در همين دعاى سحر ماه مبارك رمضان، امام سجاد(ع) به ما آموخت كه به خدا عرض كنيم: خدايا، آن ها كه تو را نمى شناسند و عبادت نمى كنند، آن ها را روزى مى دهى و اين همه مار و عقرب ها را خدا تامين مى كند، پس حيف است كه انسان تمام حاجت ها را در محور ماده و ماديات خلاصه كند. آن ها كه اصلا خدا را نمى شناسند و عبادت نمى كنند، نظير اين همه كفار و منافقين، خداوند آنها را در عالم تامين مى كند، پس آيا صحيح است انسان تلاش و كوشش خود را بر اين صرف بكند كه از خدا طبيعت و دنيا بطلبد؟



امام مى فرمايد: سلام بر اين ماه كه فهميديم در اين ماه از خدا چه بخواهيم. آرزوهاى طولانى نداشته باشيم، بلكه چيزى بخواهيم كه براى ما بماند.



وقتى اين آيه نازل شد: «و كاين من دابة لا تحمل رزقها الله يرزقها»، (6) مهاجرين از مكه به مدينه هجرت كردند. چون اينها وقتى مى خواستند از مكه به مدينه هجرت كنند، كسى به آنها اجازه نمى داد تا اموالشان را هم منتقل كنند يا بفروشند و مى گفتند: اگر خواستيد از مكه به مدينه برويد بايد با دست خالى برويد. وقتى اين آيه نازل شد كه هيچ جنبده اى، چه اهل پس انداز باشد يا نباشد، نيست كه از جايى به جايى حركت بكند، مگر اينكه خدا روزى او را مى دهد معنايش اين است كه همه در عالم روزى خدا را مى خورند.



جنبده ها دو قسمت اند: بعضى اهل پس انداز و ذخيره اند مثل موش و مورچه ها بعضى آزادانه زندگى مى كنند، مثل كبوترها، گنجشك ها، بلبل ها كه اينها اهل ذخيره و پس انداز نيستند. در اين آيه فرمود: هم آن موش و مورچه را كه اهل پس اندازند خدا روزى مى دهد، هم كبوتر و بلبل و گنجشك را كه اهل ذخيره نيستند اينطور نيست كه فقط موش ها را خدا تامين كند و بلبل ها را تامين نكند، وقتى اين آيه نازل شد، مسلمين از مكه به مدينه هجرت كردند. گفتند ما روزى مان را كه از جايى به جايى حمل نمى كنيم، بالاخره خداى مكه خداى مدينه هم هست. اگر ما را در مكه اداره مى كند در مدينه هم اداره مى كند. با دست خالى آمدند و در مسجدهاى مدينه ماندند و مهاجر ناميده شدند خدا آنها را تامين كرد.



اين چنين نيست كه اگر انسان روح بلند نداشته باشد، به او خوش بگذرد و يا اگر روح بلند و عظيم داشت در جهان تلخكام باشد. انسان اگر ذهن و جانش را به چيز درستى مشغول نكند، او آدم را به چيز نادرستى مشغول مى كند تا آدم اين نفس و ذهن و مركز انديشه را مشغول نكند او آدم را مشغول مى كند فرمود: ما در اين ماه فهميديم از خدا چه بخواهيم، اعمالمان باز و آرزوهايمان بسته شد. جلو آرزوهايمان را گرفتيم و دست به كار شديم.



وداعى غم انگيز با يارى عزيز



«السلام عليك من قرين جل قدره موجودا و افجع فقده مفقودا» سلام بر تو اى نزديكى كه وقتى بودى گرامى بودى و حال كه در آستانه رفتن هستى، رفتنت فاجعه است و ما را غمگين مى كند همچون كسى كه عزيزترين عضو خانواده اش را از دست بدهد.



«و مرجو آلم فراقه » سلام بر تو اى تكيه گاه اميد كه در هنگام مفارقت، ما را متالم و رنجور كردى. آن ماه كه در جان انسان رسوخ داشت، وقتى از جان فاصله مى گيرد جايش را غم پر مى كند. آن فهميدن ها و صفاى ضمير ديگر نيست. آن نشاطى را كه انسان در ماه مبارك رمضان براى نثار و ايثار دارد در غير ماه مبارك رمضان ندارد. اگر انسان در اين ضيافت حق از خدا، غنا و بى نيازى طلب كند، چيزى او را به خود متوجه و مشغول نمى كند نه از كسى مى ترسد و نه از بذل جان دريغ مى كند.



«السلام عليك من اليف آنس مقبلا فسر و اوحش منقضيا فمض » (7) سلام بر تو اى دوست با الفت كه وقتى آمدى، ما را مسرور كردى و وقتى رفتى، ما را گداختى و رفتى، داغ زدى و رفتى! اين حرف، حرف يك انسانى است كه با باطن روزه اين ماه و با باطن ليله قدر در تماس بوده است.



وداع با ماه رقت قلوب و قلت ذنوب



«السلام عليك من مجاور رقت فيه القلوب و قلت فيه الذنوب » سلام بر تو اى همسايه عزيز كه در مجاورت و جوار رحمت تو بوديم. تو همسايه اى بودى كه در اين مدت دل ها رقيق مى شد و گناهان كم.



در مناطق ييلاقى و در سرزمينى كه سبز و خرم است چشمه معدنى مى جوشد، چون با املاح و رسوبات همراه است، اين آب زلال نيست كه راه خود را طى كند و راه باز كند و تشنه ها را سيراب كرده و به مقصد برسد، بلكه با رسوبات و املاح همراه است. اين آب زلال است كه وقتى از چشمه مى جوشد راه خود را باز مى كند و راه كسى را هم نمى بندد همه اين درخت ها و گياهان تشنه سر راه را هم سيراب مى كند تا به دريا برسد، اين خاصيت آب زلال است كه اصلا به دنبال تشنه مى رود تا سيرابش كند. سرش را به سنگ مى زند و تلاش و كوشش مى كند كه خود را به تشنه ها برساند اما اگر اين آب رسوبى باشد همين كه مى جوشد راه خود را مى بندد. بعد از چند سال در آن مزرع، تلى از سنگ پيدا شده و همه آن سرزمين هاى سبز، خشك مى شود و از او چيزى روئيده نمى شود.



اين آب وقتى زلال و صاف نباشد جلوى خودش را هم مى بندد افكار و انديشه در دل ها هم همين طور است، اگر زلال باشد از جان مى جوشد، با زبان و قلم منتشر مى شود، به گوش و چشم مى رسد و از آنجا به دل هاى ديگران مى رسد لذا يكى از القاب عالم «ماء معين » است كه ريشه اصلى آن درباره حضرت ولى عصر (عج) است كه يكى از القاب مبارك آن حضرت «ماء معين » است: «قل ارايتم ان اصبح ماءكم غورا فمن ياتيكم بماء معين ». (8)



ماء معين يعنى آب جارى آبى كه چشم، آن را مى بيند. علم و عالم را ماء معين مى گويند، چون مانند چشمه زلال است كه مى جوشد. حرفى كه مى زند، چيزى كه مى نويسد، علمى است كه از جان او تراوش كرده و به گوش و چشم شخصى رسيده است و او مى فهمد و به ديگرى مى گويد، ديگرى هم مى فهمد و به بعدى مى گويد.



اين مانند يك چشمه زلالى است كه بالاخره به اصلش مى رسد اما افكار و انديشه و خيالات باطل مانند همان رسوبات و املاح معدنى اند كه همان جا قلب را مى بندند كم كم اين قسى مى شود، وقتى كه دل بسته شد، نه چيزى از آنجا سرايت مى كند و به ديگران مى رسد و نه حرف ديگران به آنجا مى رسد. نه حرف او در غير مؤثر است و نه حرف غير در او مؤثر مى باشد. امام سجاد(ع) فرمود: دل ها در اين ماه نرم و رقيق و گناهان در اين ماه كم مى باشد.



ماه پيروزى بر شيطان



«السلام عليك من ناصر اعان على الشيطان و صاحب سهل سبل الاحسان » سلام بر تو اى رفيقى كه كمك كردى تا ما بر شيطان مسلط شديم. انسان در اين ماه بر شيطان مسلط مى شود. به خاطرات شيطانى گوش فرا نمى دهد. تو براى ما مصاحب خوبى بودى كه ما توانستيم بر شيطان پيروز شويم.



ما نه تنها در بعد سلبى از دست شيطان نجات پيدا كرديم كه كار بد نكرديم، بلكه در بعد اثباتى هم پيروز شديم. راه هاى خير را خوب و به آسانى طى كرديم. اگر در غير ماه مبارك رمضان كار خير را به سختى انجام مى داديم، در اين ماه به آسانى انجام داديم، تو باعث شدى كه ما راه احسان را با سهولت طى كرديم.



ماه آزادى



«السلام عليك ما اكثر عتقاء الله فيك » سلام بر تو اى ماهى كه چقدر بنده ها را خدا در اين ماه آزاد كرده است. خدا آنها را كه گرفتار آتش و رذائل اخلاقى بودند، از دست اين بندها آزاد كرد و نعمتى بهتر از آزادى نيست.



امام صادق(ع) فرمود: «من رفض الشهوات فصار حرا» (9) اگر كسى شهوت را ترك كند، آزاد مى شود و نعمتى بالاتر از آزادى و آزادگى و حريت نيست كه انسان گرفتار شهوت و غضب و برده هوى نباشد و زمامش را به دست هوسش نسپرد.



«و ما اسعد من رعى حرمتك بك » چقدر سعادتمند شد آن كسى كه احترام تو را حفظ كرد و مواظب بود تا در اين ماه حرف بد نزند، خيال و گناه بد نكند.



ماه محو كننده گناه



«السلام عليك ما كان امحاك للذنوب و استرك لانواع العيوب » سلام بر تو اى حقيقت ماه مبارك رمضان كه تو محوكننده گناه هستى و پوشاننده تر از هر چيزى نسبت به عيوب انسان. عيب را مى پوشانى و گناه را محو مى كنى.



اول پوشاندن و ستر و بعد مغفرت است. خداى سبحان اول مى پوشاند، كه آبروى انسان محفوظ باشد، بعد مى بخشد. اين ستار زمينه آن غفار را فراهم مى كند. انسان تا بتواند آبروى ديگران را حفظ كند، خدا هم آبروى او را حفظ مى كند، مؤمن حق ندارد كارى بكند كه ذلت آور باشد.



«السلام عليك ما كان اطولك على المجرمين » سلام بر تو اى ماه مبارك رمضان كه براى افراد تبهكار خيلى طولانى هستى و رمضان براى او حكم چندين ماه است.



«و اهيبك فى صدور المؤمنين » ماه مبارك رمضان در دل هاى مؤمنان با يك هيبت و ابهت و جلال و هيمنه و شكوه تلقى مى شود.



وداع با ماه بى رقيب



«السلام عليك من شهر لا تنافسه الايام » سلام بر تو اى ماهى كه هيچ ماهى با تو مسابقه و رقابت ندارد.



در منافسه وقتى انسان مى دود و مسابقه مى دهد، نفس نفس مى زند تا به مقصد برسد. خداى سبحان هم فرمود براى گرفتن فضائل، منافسه بدهيد: «فليتنافس المتنافسون » شما نفس نفس بزنيد تا آن شى ء نفيس و ارزنده را بگيريد. هيچ ماه و ايام و ليالى و لحظاتى با تو منافسه نمى كند و رقابت ندارد. تو پيشگامى و همه يازده ماه سال به دنبال تواند. اين چنين نيست كه انسان بگويد در ماه مبارك رمضان حرف ها را مى شنوم و بعدا عمل مى كنم. اگر فعلا عمل نشود بعدا هم عمل نمى شود چون زمان هاى ديگر آن قدرت را ندارد كه با ماه مبارك رمضان در كسب توفيق انسان رقابت كنند.



«السلام عليك غير كريه المصاحبة و لا ذميم الملابسة » سلام بر تو، در اين مدتى كه مهمان ما بودى يا ما در خدمت شما بوديم، هيچ رنجى نديديم. از مصاحبت با شما خسته نشديم. در خدمت شما بوديم و لذت برديم، ذم، كراهت و مانند آن از شما مشاهده نكرديم. تو مهمان خوبى براى ما بودى.



«السلام عليك كما وفدت علينا بالبركات و غسلت عنا دنس الخطيئات ».



سلام بر تو اى ماه گرامى مبارك رمضان كه بركت آوردى، ما را شستشو كردى و رفتى و بعدا اگر آلوده شديم به دست خود آلوده شده ايم والا تو ما را تطهير كردى و رفتى. ما احساس سبكى مى كنيم.



مهمان بى زحمت



«السلام عليك غير مودع بر ما و لا متروك صيامه ساما» سلام بر تو كه در هنگام توديع، ما احساس خستگى نكرديم. انسان وقتى مهمان را با تشريفات پذيرايى مى كند، خود در اين مدت خسته مى شود اما ايشان مى فرمايد ما خسته نشديم، ما از روزه گرفتن كه پذيرايى تو بود خسته نشديم و رنجى احساس نكرديم، بلكه براى ما گوارا بود.



«السلام عليك من مطلوب قبل وقته و محزون عليه قبل فوته » سلام بر تو، قبل از اينكه بيايى ما انتظار تو را داشتيم و الان هم هنوز نرفته اى مقدارى مانده است. ولى همين كه مى خواهى بروى ما را غمگين كرده اى.



«السلام عليك كم من سوء صرف بك عنا و كم من خير افيض بك علينا» سلام بر اين مهمان گرانقدرى كه به بركت تو، خدا خيلى از بلاها را از ما برداشت و خيلى از بركات را به ما داد. ما در حقيقت مهمان تو بوديم، نه تو مهمان ما.



«السلام عليك و على ليلة القدر التي هي خير من الف شهر» اين زيارتنامه است، اين سلام توديع است، سلام بر تو اى ماه، سلام بر ليلة القدرت، آن شب قدرى كه هزار ماه - تقريبا هشتاد سال - بالاتر است.



«السلام عليك ما كان احرصنا بالامس عليك و اشد شوقنا غدا اليك ».



سلام بر تو اى ماهى كه ما ديروز خيلى حريص بوديم كه شما بيايى و فردا هم خيلى مشتاقيم كه زيارتتان كنيم اين طور نيست كه به عنوان يك اداء وظيفه اين مراسم توديع را انجام بدهيم.



«السلام عليك و على فضلك الذى حرمناه و على ماض من بركاتك سلبناه » سلام بر تو و فضيلت تو، سلام بر تو و بركات تو.



«اللهم انا اهل هذا الشهر الذى شرفتنا به و وفقتنا بمنك له حين جهل الاشقياء وقته و حرموا لشقائهم فضله » خدايا آن توفيق را دادى كه ما اهل اين ماه باشيم، در حالى كه عده اى از فضيلت اين ماه محروم شدند و منشاء حرمان آنها نيز شقاوتشان بود كه به سوء اختيار خود آنان فراهم شد. «و انت ولى ما آثرتنا به من معرفته و هديتنا له من سنته » پروردگارا، تو مولى و سرپرست مايى، در آنچه ما را براى شناخت آن برگزيده اى و راهنمايى نموده اى كه روش آن را طى نماييم.



«و قد تولينا بتوفيقك صيامه و قيامه على تقصير و ادينا فيه قليلا من كثير». و در پرتو توفيق تو، به روزه و نماز آن با اعتراف به تقصير نايل آمديم و اندكى از وظايف بسيار را ادا نموديم.



«اللهم فلك الحمد اقرارا بالاسائة و اعترافا بالاضاعة و لك من قلوبنا عقد الندم و من السنتنا صدق الاعتذار».



پروردگارا! تو را در حالى ستايش مى كنم كه به بد رفتارى خود اقرار و به ضايع نمودن نعمت احكام تو و عمر خويش اعتراف داريم. و براى توست از طرف دل هاى ما پيمان پشيمانى و از ناحيه زبان پوزش طلبى صادقانه.



«فاجرنا على ما اصابنا فيه من التفريط اجرا نستدرك به الفضل المرغوب فيه و نعتاض به من انواع الذخر المحروص عليه ».



پس اجر مصيبت بر تفريط در اين ماه را چيزى قرار ده تا به وسيله آن، فضيلتى كه مورد رغبت است نائل آييم و به جاى آن از انواع ذخايرى كه بر آن تشويق شده عوض به دست آوريم.



«و اوجب لنا عذرك على ما قصرنا فيه من حقك ».



و از باب: كتب ربكم على نفسه الرحمة. پذيرش پوزش را براى ما مقرر نما تا حق تقصير شده شما بخشوده گردد.



«و ابلغ باعمارنا ما بين ايدينا من شهر رمضان المقبل فاذا بلغتناه فاعنا على تناول ما انت اهله من العبادة و ادنا الى القيام بما يستحقه من الطاعة » و عمر ما را تا ماه مبارك آينده طولانى بفرما و هنگامى كه ما را به آينده آن رساندى ما را كمك فرما تا آنچه در خور شماست عبادت نمائيم و آنچه سزاوار توست طاعت كنيم «و اجر لنا من صالح العمل ما يكون دركا لحقك فى الشهرين من شهور الدهر» و توفيق انجام كار نيك را بطور جارى و مستمر بهره ما فرما تا آنچه حق و شايسته شما است در تمام ماه مبارك رمضان كه در مدت عمر ما پيش مى آيد جبران شود.



«و اجبر مصيبتنا بشهرنا و بارك لنا فى يوم عيدنا و فطرنا».



پروردگارا، هجران ماه مبارك را كه مصيبت ماست جبران فرما و براى ما در روز عيد فطر بركت مقرر نما...



و با سپرى شدن اين ماه ما را از هر تباهى بيرون بياور...



و هر پاداشى كه به افراد شايسته و واجد شرايط اين ماه مرحمت مى كنى، به ما نيز لطف فرما، زيرا فضل تو تمام شدنى نيست، بلكه همواره جوشان است.



و ثواب همه كسانى كه تا قيامت در آن ماه روز مى گيرند يا عبادت مى كنند براى ما ثبت فرما... آمين