قـرآن مـجـيـد كـه در اصطلاح فقه و اصول به آن كتاب مى گويند , اولين و مهمترين مصدر تشريع احكام و منشا فقه اسلامى است . قـرآن , جـامـع قوانين الهى و معيار سنجش اخبار و احاديث بوده و خواهد بود و بر همين اساس اسـت كه از زمان نزول بر پيامبر اكرم (ص ) تا به امروز و براى هميشه به عنوان اولين مرجع احكام مورد توجه فقهاى اسلام بوده و خواهد بود و تاريخ فقاهت و اجتهاد , خود گواه اين مدعاست . ( منابع اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامى , نوشته محمد ابراهيم جناتى ) 6 ). معروف است كه آيات فقهى يا آيات الاحكام در قرآن مجيد در حدود پانصد آيه است ( پيشين , 13 ـ 14 ). ولـى اسـتـنباط از قرآن , نياز به معارف بسيار و احاطه بر علوم زبانى و ادبى ( از جمله لغت و نحو معانى و بيان ) و علوم قرآنى ( از جمله شناخت ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و اسباب نزول ) و علوم شرعى و مبادى فقه و اصول دارد. تـا فـى المثل محقق دريابد كه هر امرى در قرآن , حاكى از وجوب نيست , و هر وجوبى با امر بيان نمى شود. و گاه نهى در قالب نفى و اخبار جانشين انشاء است . عملا اگر كسى به درجه اجتهاد نرسيده يا لااقل قريب الاجتهاد نباشد , استنباط فقهى اش از قرآن , اتقان و اعتبار علمى ندارد. هـمين است كه مساله حجيت ظواهر قرآن را كه پيشتر هم از آن بحث كرديم , به آسانى نمى توان پذيرفت ( نيز ـ در حجيت كتاب , در اصول فقه , تاليف محمد رشاد , 200 ) و مراد از اين ترديد , تـايـيد يا تقويت موضع اخباريان نيست كه كتاب را به شرط سنت و فقط از طريق سنت قابل فهم مـى دانـند غافل از آنكه ائمه اطهار , عليهم السلام , قرآن را ميزان و محك صدق اخبار منقول از خود شمرده اند. بلكه مراد ما تاييد مواضع اصوليان و بيان ضرورت و اهميت اجتهاد است . و نهايتا چنانكه محققان گفته اند قرآن مجيد با آنكه قطعى الصدور است , ظنى الدلالة است . ( نيز ـ اصول فقه , مظفر , ترجمه عليرضا هدايى , 2/47 ـ 48 ). فقها و قرآن پژوهان فقهى مشرب همه مذاهب اسلامى , كتب بسيارى در فقه قرآن يا احكام القرآن , تاليف كرده اند. قـديـمترين آيات الاحكام اثر محمد بن سائب كلبى است ( م 146 ق ) و از امهات متونى كه در اين زمـيـنه موجود و مدار تحقيق و مراجعه است , اين آثار است : فقه القرآن , تاليف قطب راوندى ( م 573 ق ) كـنـزالـعرفان فى فقه القرآن , تاليف فاضل مقداد سيورى ( م 826 ق ) كه تحت عنوان تـفـسـيـر شاهى به فارسى درآمده است زبدة البيان , تاليف مقدس اردبيلى ( م 993 ق ) قلائد الـدرر فى آيات الاحكام بالاثر , تاليف احمد بن اسماعيل جزائرى ( م ح 1150 ق ) مسالك الافهام فى تفسير آيات الاحكام , تاليف فاضل جواد كاظمى ( اواسط قرن يازدهم هجرى ) آيات الاحكام , تاليف محمد باقر قايينى ( م 1352 ق ). و در عصر جديد دو اثر خوش تدوين در اين زمينه از سوى دانشمندان شيعه عرضه گرديده است . نـخـست , ادوار فقه ( مجلد دوم ) اثر محمد شهابى , و ديگر احكام قرآن , اثر محمد خزائلى ( نيز ـ مـنـابع اجتهاد , پيشگفته , 9 ـ 10 كه 32 اثر از آثار فقهاى شيعه , و دهها اثر از فقهاى ساير مذاهب اسلامى را معرفى كرده است ).