آداب ماه محرم

1- سزاوار است كه حال دوستان آل محمد صل الله عليه و آله در دهه اول محرم تغيير نموده و در دل و سيماى خود، آثار اندوه و درد اين مصيبتهاى بزرگ را آشكار نمايند.

2- خوب است كه مقدارى از لذائذ زندگى را كه از خوردن و نوشيدن و حتى خوابيدن و گفتن به دست مى آيد، ترك نمايند و مانند كسى باشند كه پدر يا فرزند خود را از دست داده است .

3- خوب است كه روز تاسوعا و عاشورا، ديدار با برادران دينى را ترك كرده و آن روز را روز گريه و اندوه خود قرار دهند.

4- مستحب است كه در دهه اول محرم ، هر روز امام حسين عليه السلام را با زيارت عاشورا زيارت نمايند.

5- سزاوار است كه اگر مى توانند مراسم عزادارى آن حضرت را در منزل خود با نيتى خالص بر پا نمايند و اگر نمى توانند در مساجد يا منازل دوستانش به برپايى اين مراسم كمك كنند.

6- شايسته است كه هر روز مقدارى از اوقات خود را در مكانهاى عمومى به عزادارى بپردازد.

7- مستحب است كه در آخر روز عاشورا، زيارت تسليت را بخوانند.

8- يكى از اعمال مهم دهه اول ، دعاى اول ماه است و براى اينكه اول اين ماه ، اول سال بوده و از طرف ديگر دعاهاى قبل از وقت نيز تاءثير خاصى در برآورده شدن حاجات و رسيدن به امور مهم دارد؛ اين دعا تاءثير زيادى در سلامتى و دورى از آفات دينى و دنيايى آن سال و بهبودى حال و به دست آوردن نيكيها دارد.

9- بهتر است كه در شب اول ، بعضى از نمازهايى را كه در اين شب وارد شده به مقدار حال و توانايى خود بخواند؛ حداقل دو ركعت نمازى را كه شامل حمد و يازده بار قل هو اللّه احد است را بخواند. بعد از آن ، دعايى را كه پيامبر صل الله عليه و آله بعد از اين نماز خوانده است و در كتاب اقبال نقل شده را بخواند و فرداى آن روز را روزه بگيرد. در روايت آمده است كسى كه چنين عملى را انجام بدهد مانند كسى است كه به مدت يك سال كارهاى خوب انجام داده و تا سال آينده محفوظ خواهد بود.

10- مستحب است كه روز سوم را روزه بگيرد. در روايت آمده است : حضرت يوسف عليه السلام در اين روز از چاه خارج شد. و اگر كسى اين روز را روزه بگيرد، خداوند مشكل او را برطرف نموده و سختيها را بر او آسان مى نمايد.

11- روايت شده است : مستحب است كه انسان تمام ماه را روزه بگيرد. و در مورد روزه روز تاسوعا و عاشورا روايت مخصوص داريم ، اما احتياط اين است كه روز عاشورا را روزه نگيرد ولى از خوردن و آشاميدن تا عصر خوددارى نمايد و آنگاه چيزى بخورد يا بياشامد؛ به جهت اين كه امام حسين عليه السلام و ياران حضرت در عصر از غصه هاى اين دنياى پست رهايى يافتند.

12- از كارهايى مثل سرمه كشيدن و غير آن ، بهتر است پرهيز شود.

13- مستحب است كه شب عاشورا تا صبح پيش قبر امام حسين عليه السلام بماند.

14- از شيخ مفيد رحمة اللّه روايت شده است كه شب بيست و يكم محرم ، شب زفاف سرور تمام زنان جهان حضرت فاطمه عليه السلام است و به همين جهت روزه آن روز مستحب مى باشد.

15- مستحب است كه در آخر ماه محرم محاسبه نفس ، استغفار و دعا براى اصلاح حال ، صورت پذيرد.(3)

آداب ماه صفر

1- سزاوار است كه روز اربعين را روز اندوه خود دانسته و تلاش نمايد براى يك بار هم كه شده ، كنار مزارش او را زيارت نمايد.

2- مستحب است كه در پايان روز اربعين نيز مانند ساير روزهاى مهم از خداوند بخواهد حال و عمل او را اصلاح نموده و به حامى آن روز كه از معصومين عليه السلام مى باشد توسل جويد.

(روزهاى هفته كه هر كدام مربوط به معصومى عليه السلام مى باشد در آخر اين بخش خواهد آمد).

3- وفات پيامبر صل الله عليه و آله نيز در اين ماه واقع شده است ؛ سزاوار است در اين روز به گونه اى اندوهگين بوده و عزادارى نمايد كه شايسته اتفاق بزرگ اين روز و ناگواريهايى كه بعد از رحلت پيامبر صل الله عليه و آله رخ داده است ، باشد.

4- مستحب است كه در روز وفات پيامبر صل الله عليه و آله با زيارتهايى كه وارد شده يا با زيارتى كه خود با يارى خداوند مى سازد، او را زيارت نمود.

5- زيارت امام حسن مجتبى عليه السلام نيز در اين روز استحباب دارد، چرا كه شهادت او در همين روز است .

6- سزاوار است كه بر امام حسن عليه السلام درود فرستاده و قاتل او معاويه پسر ابى سفيان (لعنة اللّه عليه ) را لعنت نمايد.(4)

آداب ماه ربيع الاول

اين ماه همانگونه كه از اسم آن پيداست بهار ماههاست ؛ به جهت اين كه آثار رحمت خداوند در آن هويداست . در اين ماه ذخاير بركات خداوند و نورهاى زيبايى او بر زمين فرود آمده است ؛ زيرا ميلاد رسول خدا صل الله عليه و آله در اين ماه است و مى توان ادعا كرد كه از اول آفرينش زمين ، رحمتى مانند آن بر زمين فرود نيامده است .

از آداب اين ماه است :

1. تمام ماه را در روز تولد پيامبر صل الله عليه و آله با تلاشهاى نيكو و اطاعتهاى گرانقدر و بزرگ ، بزرگ داشته و با پروردگار خود در مورد اين نعمت بزرگ مناجات نمايد.

2. دعا كردن در اول اين ماه با دعاهايى كه روايت شده است از مهم ترين اعمال اين ماه مى باشد.

3. روز هشتم ربيع الاول ، روز وفات امام حسن عسگرى عليه السلام مى باشد. پس سزاوار است در اين روز اندوهگين باشد، بخصوص با در نظر گرفتن اين كه صاحب مصيبت حضرت امام عصر(عج ) مى باشد؛ پس بايد آن امام عليه السلام را با هر زيارتى كه به ذهنش مى رسد زيارت نموده و به امام زمان عليه السلام تسليت بگويد.

4. روز نهم ربيع الاول ، چنانكه در روايت گرانقدرى آمده است ، روز نابودى دشمن خدا بوده و اين روز و خوشحالى در آن فضيلت داشته و روز شادى پيروان آل محمد صل الله عليه و آله مى باشد. سزاوار است كه دوستان آل محمد صل الله عليه و آله شادى خود را در اين روز، به خاطر نابودى دشمن خدا آشكار كنند.

5. روز دهم ربيع الاول ، روز ازدواج پيامبر صل الله عليه و آله با حضرت خديجه عليهاالسلام مى باشد و بر شيعيان لازم است كه به خاطر تاءثير اين ازدواج مبارك و فرخنده ، در خوبى ها و سعادت ها و انتشار نورهاى درخشان و پاك ، آن را بزرگ بدارند.

6. روز هفدهم ربيع الاول ، همان طور كه گفته شد روز ميلاد حضرت رسول صل الله عليه و آله است . از كارهاى مهم اين روز، روزه داشتن اين روز، به خاطر شكرگزارى و به جا آوردن دو ركعت نماز مى باشد كه در هر ركعت آن يك بار سوره حمد، ده بار سوره قدر و ده بار سوره اخلاص مى خواند. سپس در مكان نماز خود نشسته و دعايى را كه روايت شده است را مى خواند.

7. از كارهاى مهم در روز ميلاد پيامبر صل الله عليه و آله ، رعايت آداب عيد و اظهار مراسم شرعى عيدهاى بزرگ است ، تا ديگران اين روز را به عنوان عيد بشناسند.

8. از مهمترين اعمال مهم اين روز به پايان رساندن روز خود با سلام به حاميان و نگهبانان آن روز و به درگاه آنان جهت شفاعت و اصلاح حال تضرع نمودن ، مى باشد.(5)

آداب ماه ربيع الثانى

1. از مهمترين اعمال اين ماه چنانچه در جميع ماهها گفتيم ، دعا در اول آن است . بخصوص دعاى بلند مرتبه و گرانقدرى كه در اول آن روايت شده است .

2. روز دهم ربيع الثانى ، روز ولادت امام حسن 3 عليه السلام مى باشد. مراقبت از روزهاى ولادت ائمه عليه السلام ، شبيه به مراقبت روز ولادت رسول اكرم صل الله عليه و آله است .

امام حسن عسگرى عليه السلام خصوصيتى براى برآورده شدن حاجات اخروى دارند. معصومين عليه السلام گر چه هر كدام از آنان وسيله اى براى بندگان خدا در جميع حوائج مى باشند، ولى هر كدام خصوصيتى براى بعضى از حاجتها دارا مى باشند- چنانكه دعاى توسل ، شاهدى بر اين مطلب است - رسول خدا صل الله عليه و آله ، دختر بزرگوارش و امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام در حاجت هاى مربوط به ، به دست آوردن طاعت خدا و خشنودى او خصوصيتى دارند. اميرالمؤ منين عليه السلام خصوصيتى در مورد انتقام از دشمنان و برطرف نمودن ظلم ظالمين دارند. امام سجاد عليه السلام خصوصيتى در مورد ستم پادشاهان و القائات و وسوسه هاى شيطان دارند. امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام نيز خصوصيتى در كمك گرفتن در مورد آخرت دارند. امام كاظم عليه السلام خصوصيتى در مورد سلامتى كامل از بيماريها و دردهايى كه مردم از آن گريزانند دارند. همچنين امام رضا عليه السلام خصوصيتى در مورد ترسهاى مسافرت در دريا و خشكى و زمينهاى بى آب و علف و بدون آبادى و سكنه دارند.امام جواد عليه السلام خصوصيتى در مورد توسعه روزى و بى نياز شدن از آنچه در دست مردم است دارند. امام هادى عليه السلام نيز خصوصيتى در مورد قضاى نافله ها، احسان به برادران مؤ من و به كمال رسيدن طاعتهاى پروردگار دارند. امام حسن عسگرى عليه السلام خصوصيتى در كمك نمودن در مورد آخرت دارند و امام عصر ما(عج ) پناهگاه و اميد و حافظ ما، نور ما و زندگى ما، امام مهدى عليه السلام جامع تمام خصوصيات مذكور بوده و براى حاجات ديگر نيز توسل به او مناسب است .

3. سزاوار است كه اين روز (روز ميلاد امام حسن عسگرى عليه السلام ) مانند ساير روزهاى شريف كه گفته شد به پايان رسانده شود.(6)

آداب ماه جمادى الاول

1. از كارهاى مهم اين ماه ، دعا كردن با دعاهايى كه روايت شده است ، مى باشد.

2. پانزدهم اين ماه ، روز ولادت امام سجاد عليه السلام مى باشد. بنابراين شيعه بايد اين روز را با عمل ، بزرگ بدارد زيرا مردم بايد روزهاى ولادت زمامداران خود را بزرگ داشته و آداب و تكاليفى را در اين مورد رعايت نمايند.

3. سزاوار است كه روز خود و پايان اين ماه را همان طور كه در ماههاى قبل گفتيم به پايان برساند.(7)

آداب ماه جمادى الثانى

1. از كارهاى مهم در اين ماه ، دعا نمودن -بخصوص با دعاى روايت شده - مى باشد.

2. سوم جمادى الثانى ، روز شهادت حضرت زهرا عليهاالسلام مى باشد. لازم است كه شيعيان وفادار اين روز را از روزهاى اندوه و مصيبت قرار دهند؛ زيرا اين روز براى بستگان آن حضرت عليهاالسلام دومين روز روز مصيبت بعد از رحلت پيامبر اكرم صل الله عليه و آله بود و اميرالمؤ منين عليه السلام بعد از وفات رسول خدا صل الله عليه و آله هيچ روزى را مصيبت بارتر و ناگوارتر از اين روز نديد.

3. سزاوار است كه شيعه ، آن حضرت عليهاالسلام را در اين روز به گونه اى زيارت نموده و بر او صلوات و درود بفرستند كه مايه رضايت پيامبر صل الله عليه و آله بوده ، خداى فاطمه عليهاالسلام آن را پسنديده و حق شيعه گرى ادا شود.

4. شب نوزدهم جمادى الثانى ، شب ابتداى حامله شدن مادر پيامبر صل الله عليه و آله به آن حضرت مى باشد. سزاوار است كه به خاطر كسالت ، هيچ خيرى را در اين شب از دست نداد. همان اعمالى كه در روز ميلاد پيامبر ذكر شد سزاوار است كه همان اعمال انجام شود.

5. روز بيستم جمادى الثانى ، روز ميلاد حضرت زهرا مى باشد. در اين روز سرور مؤ منين در آن تازه شده و روزه آن روز و خيرات و صدقات در آن مستحب مى باشد.

6. از اعمال مهم روز ميلاد حضرت فاطمه عليهاالسلام زيارت و صلوات بر او و لعنت كردن ظالمين به آن حضرت عليهاالسلام است .(8)

آداب ماه رجب

اين ماه ، ماه بسيار شريفى است ؛ به اين جهت كه : از ماههاى حرام مى باشد، از اوقات دعا مى باشد و حتى در زمان جاهليت به اين مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر اين ماه بوده اند تا در آن دعا كنند. اين ماه ، ماه اميرالمؤ منين عليه السلام مى باشد؛ شب اول آن يكى از چهار شبى است كه تاءكيد به زنده نگهداشتن آن به عبادت شده است . درباره روز نيمه آن آمده است كه محبوبترين روزها نزد خداوند بوده و زمان انجام عمل استفتاح است كه در ادامه به طور مفصل خواهد آمد. همچنين روز بيست و هفتم اين ماه ، مبعث حضرت رسول اكرم صل الله عليه و آله مى باشد. روزى كه زمان ظهور رحمت خداوند است . چيزى كه از اول خلقت تا كنون مانند آن ديده نشده است . اين گوشه اى از فضايل اين ماه است . در اينجا مراقبت ها و آداب اين ماه را ذكر مى كنيم .

1. از مراقبت هاى مهم در اين ماه ، به ياد داشتن حديث ملك داعى مى باشد كه از پيامبر صل الله عليه و آله روايت شده است . پيامبر اكرم صل الله عليه و آله فرمود: خداى متعال در آسمان هفتم فرشته اى قرار داده است كه داعى گفته مى شود. هنگامى كه ماه رجب آمد، اين فرشته در هر شب از اين ماه تا صبح مى گويد: خوشا به حال تسبيح كنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خداى متعال مى فرمايد: همنشين كسى هستم كه با من همنشينى كند. فرمانبردار كسى هستم كه فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشايش هستم . ماه ، ماه من و بنده ، بنده من و رحمت ، رحمت من است . هر كسى در اين ماه مرا بخواند او را اجابت مى كنم و هر كس از من بخواهد به او مى دهم و هر كس از من هدايت بخواهد او را هدايت مى كنم . اين ماه را رشته اى بين خود و بندگانم قرار دادم كه هر كس ‍ آن را بگيرد به من مى رسد.

2. سزاوار است كه طالبان علم در اين ماه و ماههاى شعبان و رمضان عبادت را مقدم بر تحصيل علم نمايند؛ گر چه تحصيل علم نيز از برترين عبادتهاست .

3. شب اول اين ماه ، يكى از چهار شبى است كه شب زنده دارى در آن تاءكيد شده است . يكى از مراقبت ها اين است كه در هنگام ديدن ماه در شب اول ، دعايى كه روايت شده است را بخواند.

4. مستحب است كه در شب اول اين ماه ، بعد از نماز مغرب بيست ركعت نماز به جا آورده كه در هر ركعت سوره فاتحه و اخلاص را يك مرتبه خوانده و براى هر دو ركعتى ، يك سلام بدهد.

نماز آسان ترى از پيامبر اكرم صل الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود: كسى كه دو ركعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا بخواند و در ركعت اول آن ، سوره فاتحه و الم نشرح را يك بار و اخلاص را سه بار و در ركعت دوم ، سوره فاتحه ، الم نشرح ، اخلاص و مهوذتين (ناس و فلق ) را هر كدام يك بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از آن نيز سى بار لا اله الا اللّه گفته و سپس سى بار بر پيامبر صل الله عليه و آله صلوات بفرستد. گناهان گذشته او آمرزيده شده و او را مانند روزى كه از مادر متولد شده از گناهان بيرون مى برد.

(نمازهاى مستحبى اين ماه در بخش نمازهاى مستحبى آمده است .)

5. سزاوار است كه در تمام اين ماه و ماه شعبان ، رمضان و تمام عمر، اهميت زيادى به دعا، جهت توفيق اخلاص داده و توجه به خداى متعال با نامهاى او مانند كريم العفو و مبدل السيئات بالحسنات و توسل به او به وسيله محمد و آل او عليه السلام را زياد كند.

6. چنانچه شب اول ماه ، مصادف با شب جمعه بود، سزاوار است كه عمل ليلة الرغائب را انجام دهد. از پيامبر اكرم صل الله عليه و آله روايت شده است كه فرمودند: از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشويد؛ زيرا شبى است كه فرشتگان آن را ليلة الرغائب مى نامد. اين نامگذارى به اين جهت است كه هنگامى كه يك سوم از شب گذشت ، هيچ فرشته اى در آسمان ها و زمين نمى ماند، مگر اين كه در كعبه و اطراف آن جمع مى شوند. آنگاه خداوند، به طور غير منتظره اى بر آنان وارد شده و مى فرمايد: اى فرشتگانم ! هر چه مى خواهيد از من درخواست كنيد. فرشتگان عرض مى كنند: حاجت ما اين است كه از روزه داران رجب درگذرى . خداوند مى فرمايد: اين كار را انجام دادم . بهتر است كسى كه اين حديث را مى شنود، در اين شب ، زياد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تكليفى را كه آيه تحيت (نساء/آيه 86) به عهده ما گذاشته به اندازه توانايى انجام داده باشد. سپس رسول خدا صل الله عليه و آله فرمودند: كسى كه روز پنج شنبه اول رجب را روزه گرفته و بين نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز به جا آورده هر دو ركعت به يك سلام و در هر ركعتى سوره فاتحه يك بار، سوره قدر سه بار و سوره توحيد دوازده بار خوانده و هنگامى كه نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با اين الفاظ) صلوات بفرستد: اللهم صل على محمد النبى الامى و على آله سجده كرده و در سجده هفتاد بار بگويد: سبوح قدوس رب الملائكة و الروح سپس سر خود را بلند كرده و بگويد: رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلى الاعظم . آنگاه بار ديگر به سجده رفته و در سجده همان چيزى را بگويد كه در سجده اول گفت ، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالى برآورده مى شود. رسول خدا صل الله عليه و آله در ادامه فرمودند: قسم به كسى كه جانم در دست اوست ؛ هيچ بنده يا كنيزى - از بندگان و كنيزان خدا - اين نماز را به جا نمى آورد، مگر اين كه خداوند گناهان او را مى بخشد؛ گرچه گناهان او مثل كف دريا و به عدد شن و به وزن كوهها و به عدد برگهاى درختان باشد در روز قيامت هفتصد نفر از خويشان خود را كه همگى سزاوار آتش باشند را شفاعت مى كند و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترين صورت ، با روى گشاده و خندان و زبان فصيح براى او مى فرستد و مى گويد: اى محبوب من ! مژده بده ؛ از هر سختى نجات پيدا كردى . مى پرسد: تو كيستى ؟رويى بهتر از رويى تو نديده و بويى به خوش بويى تو، به مشامم نرسيده . جواب مى دهد: اى محبوب من ! من ثواب آن نمازى هستم كه در فلان شب ، فلان منطقه ، فلان ماه و فلان سال به جا آوردى ؛ امشب آمده ام تا حقت را ادا كرده ، مونس تنهايى تو بوده و وحشت را از بين ببرم . زمانى كه در شيپور دميده شود، در عرصه قيامت بر سرت سايه افكنم و تو هرگز هيچ خيرى را از جانب مولايت از دست نخواهى داد

7. از كارهاى مهم در روز اول ماه رجب ، روزه ، نماز حضرت سلمان دعا در اول آن با دعايى كه در اقبال سيد قدس سره روايت شده ، مى باشد.

8. از كارهاى مهم در اين ماه اين است كه در تمام ماه ، هزار بار بگويد: استغفر اللّه ذاالجلال و الاكرام من جميع الذنوب و الاثام شيخ صدوق (ره ) روايت كرده است : اگر كسى اين ذكر را در رجب ، هزار بار بگويد، خداوند متعال مى فرمايد: اگر گناهان شما را نبخشم ، پروردگار شما نيستم ، پروردگار شما نيستم ، پروردگار شما نيستم !

9. مستحب است كه در تمام ماه رجب ، سوره توحيد را ده هزار بار و همچنين روايت شده است كه هزار بار بخواند. روايت شده است : كسى كه هزار بار آن را بخواند روز قيامت ، عمل هزار پيامبر و هزار فرشته را مى آورد و هيچكس نزديكتر از او به خدا نيست ؛ مگر كسى كه بيشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن اين سوره در رجب ، چندين برابر است .

10. مستحب است كه در اين ماه كه هزار بار، خدا را تسبيح كند. در روايت آمده است كسى كه چنين عملى را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب براى او نوشته و صد كاخ در بهشت براى او مى سازد.

11. مستحب است كه در تمام اين ماه ، هزار بار لا اله الا اللّه بگويد. روايت شده است كسى كه در اين ماه اين عمل را انجام دهد خداوند براى او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت براى او مى سازد.

12. مستحب است كه در اين ماه صد بار بگويد: استغفر اللّه الذى لا اله الا هو وحده لا شريك و له و اتوب اليه . و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او را مى آموزد و كسى كه چهار صد بار بگويد خداوند پاداش صد شهيد را براى او مى نويسد.

13. خوب است كه در تمام ماه با پيروى از امام سجاد عليه السلام در سجده خود اين ذكر را بگويد: عظم الذنب من عبدك فليحسن العفو من عندك .

14. سزاوار است كه صبح و شب و بعد از هر نمازى دعاى يا من ارجوه لكل خير... . را بخواند و سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حركت داده گريه كند و بگويد: يا ذالجلال و الاكرام يا ذا النعماء و الجود يا ذا المن و الطول حرم شيبتى على النار .

15. از دعاهاى مستحب در اين ماه دعاى : يا من يملك حوائج السائلين ... مى باشد.

16. از كارهاى مهم در اين ماه ، زيارت امام حسين عليه السلام در اول و وسط ماه است .

17. نمازهاى مستحبى در اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده اند.

18. روز بيست و هفتم رجب ، مستحب است كه روزه بگيرد، غسل كرده و زيارت پيامبر صل الله عليه و آله و حضرت على عليه السلام را بخواند.(9)

آداب ماه شعبان

اين ماه براى سالك الى اللّه ، بسيار با ارزش است . يكى از شب هاى قدر، در اين ماه مى باشد. همچنين ولادت حضرت حجة بن الحسن العسگرى عليه السلام نيز در اين ماه واقع شده است . همچنين اين ماه ، ماه پيامبر صل الله عليه و آله مى باشد.

از مراقبات اين ماه :

1. مناجات شعبانيه ، مناجات معروفى است و اهلش به خاطر آن با ماه شعبان ماءنوس شده و به همين جهت منتظر و مشتاق اين ماه هستند. سزاوار است كه اين مناجات در تمام ماه خوانده شود.

2. از اعمال مهم در اين ماه ، روزه است ؛ به اندازه اى كه با حال انسان مناسب باشد. امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه روز اول ماه را روزه بگيرد، حتما وارد بهشت مى شود و كسى كه دو روز را روزه بگيرد، خداوند در هر شب و روزى (به چشم رحمت ) به او مى نگرد و در بهشت نيز به اين نگاه ادامه مى دهد؛ كسى كه سه روز روزه بگيرد، با خداوند در عرش و بهشت او ديدار مى كند.

3. از اعمال مهم در اين ماه ، صلواتى است كه در نيمروز هر روز از اين ماه فرستاده مى شود؛ اول آن چنين است : اللهم صل على محمد و آل محمد، شجرة النبوة ....

4. از ديگر اعمال اين ماه ، همانگونه كه در كتاب اقبال است ، به جا آوردن نماز و خواندن دعاهاى اين شبهاست . نمازهاى اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است .

5. از اعمال مهم اين ماه ، عمل كردن به روايت اميرالمؤ منين عليه السلام است كه فرمودند: در هر پنج شنبه از ماه شعبان ، آسمانها زينت شده و آنگاه فرشتگان عرض مى كنند: خداى ما! روزه داران شعبان را ببخش و بيامرز و دعايشان را اجابت فرما! بنابراين كسى كه رو ركعت نماز به جا آورد كه در هر ركعت سوره فاتحه را يك بار و توحيد را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن ، صد بار نيز صلوات بفرستد، خداوند تمام خواسته هاى دينى و دنيايى او را برآورده مى فرمايد و كسى كه يك روز از آن را روزه بگيرد، خداوند بدن او را بر آتش حرام مى كند.

6. روز سوم شعبان به جهت تولد امام حسين عليه السلام در آن ، روز بزرگى است و سالك بايد به مقدار توانايى با روزه ، زيارت ، دعاهايى كه در اين روز وارد شده و ساير طاعتها شكر اين روز را به جا آورد. در چنين روزى فطر ملك ، سلامتى بالهاى خود را به دست آورد.

7. روز و شب نيمه شعبان ، زمان بسيار شريفى است ؛ به اين جهت كه از شبهاى قدر و شب تقسيم رزق ها و عمرها مى باشد. اين شب ، از اوقات زيارتى امام حسين عليه السلام مى باشد كه غير از فرشتگان ، صد هزار پيامبر عليه السلام آن حضرت عليه السلام را زيارت مى كنند و اين مطلب نشانه عظمت اين شب است . همچنين از شب هايى است كه تاءكيد به زنده نگهداشتن آن شده و اعمال و عبادات بسيار ارزشمندى در آن وارد شده كه مى توان گفت : در هيچ شبى مانند يا بيشتر از آن نيامده است و بالاخره اين شب علاوه بر اينها، شب ميلاد امامى است كه گيتى را از عدالت پر كرده و زمين را پاك مى نمايد. از اعمال اين شب اين است كه شيعه ، از لذت و آسايش دنيا در اين شب چشم پوشى نمايد و فرض كند كه شب خداحافظى او با اين دنيا و تمام اعمال بوده و فرداى آن روز قيامت است . از اعمال ديگر اين شب نمازهايى است كه وارد شده است . (كه در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است ).

8.از اعمال مهم اين شب ، عمل كردن به حديث پيامبر صل الله عليه و آله است . كه فرمودند: شب نيمه شعبان در خواب بودم كه جبرئيل آمد و گفت : محمد! چرا در اين شب خوابيده اى ؟ گفتم : جبرئيل مگر چه شبى است ؟ گفت : شب نيمه شعبان است . محمد! برخيز. آنگاه مرا بلند كرده و به بقيع برد، سپس گفت : سرت را بلند كن ؛ اين شبى است كه درهاى آسمان در آن باز مى شود: درهاى رحمت ، در رضوان ، در مغفرت ، در فضل ، در توبه ، در نعمت ، در جود و در احسان و خداوند به عدد موها و پشمهاى گاو و گوسفند، مردم را از آتش جهنم آزاد مى كند؛ زمان مرگ را در آن ثبت كرده و به مدت يك سال ، روزى ها را تقسيم مى كند و هر چه را كه در تمام سال اتفاق مى افتد، فرو مى فرستد. محمد! كسى كه اين شب را با گفتن اللّه اكبر، سبحان اللّه ، لااله الا اللّه و خواندن دعا، نماز و قرآن و انجام دادن اعمال مستحب و استغفار كردن ، زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آينده اش بخشيده مى شود...

پس اين شب را زنده بدار و شب زنده دارى كن و نزديكى به خدا، با عمل در اين شب را به امتت دستور بده ، زيرا شب شريفى است ! در حالى نزدت آمدم كه تمام فرشته ها در آسمان ، پاهايشان را جفت كرده اند: عده اى تسبيح مى كنند، عده اى در ركوع ، عده اى در سجود و گروهى ذكر مى گويند. شبى است كه كسى دعا نمى كند؛ مگر اين كه مستجاب مى شود، كسى چيزى نمى خواهد مگر اين كه به او داده مى شود...

كسى كه از خير اين شب محروم شود، از خير بزرگى محروم شده است .

9. در اين شب ، نزديكى جستن به امام زمان (عج )، كسى كه حجت عصر و ولى امر مى باشد، مستحب است .

10. از اعمال اين شب ، خواندن دعايى است كه با اين عبارت شروع مى شود: اللهم بحق ليلتنا و مولودها....

12. زيارت امام حسين عليه السلام و حضور در آرامگاه شريف آن حضرت عليه السلام ، در اين شب استحباب زيادى دارد.

13. در اين شب خواندن دعاى كميل در سجده به خاطر پيروى از اميرالمؤ منين عليه السلام مستحب است .

14. محاسبه اعمال در اين شب ، استحباب زيادى دارد.

15. از اوقات مهم ماه شعبان ، آخرين جمعه ماه شعبان است . از عبدالسلام بن صالح هروى نقل شده است كه مى گويد: آخرين جمعه شعبان ، به ديدن ابى الحسن على بن موسى الرضا عليه السلام رفتم ، حضرت فرمودند: اباصلت ! بيشتر شعبان گذشت و اين آخرين جمعه آن است ؛ سهل انگاريهاى گذشته خود را در اين ماه جبران كن . بسيار دعا و استغفار كن و قرآن بخوان ؛ از گناهانت توبه كن تا وقتى ماه رمضان مى آيد، مخلص براى خدا باشى و هيچ امانتى به گردنت نباشد؛ مگر اين كه آن را رد كنى و هيچ كينه اى از مؤ منى در دلت نباشد مگر اين كه آن را از بين ببرى و از هر گناهى كه انجام مى دهى ، دست بردار. تقوى خدا پيشه كن و در نهان و آشكارت به او توكل كن و كسى كه به خدا توكل كند، خدا براى او كافى خواهد بود.

و در باقيمانده اين ماه ، اين دعا را زياد تكرار كن : اللهم ان لم تكن غفرت لنا فى ما مضى من شعبان ، فاغفرلنا فى ما بقى منه .

(خدايا! اگر در اين مدت كه از شعبان گذشته ، ما را نبخشيده اى در مدتى كه از آن مانده ما را بيامرز)؛ زيرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان ، در اين ماه افراد زيادى را از آتش رها مى كند.

16. سه روز آخر شعبان ، فرصت مناسبى است براى كسى كه تمام اين ماه را روزه نگرفته ، تا روزه بگيرد. امام صادق عليه السلام فرمودند: كسى كه سه روز آخر شعبان را روزه بگيرد و آن را به ماه رمضان وصل كند، خداوند روزه دو ماه پى در پى ، براى او مى نويسد.(10)

آداب ماه مبارك رمضان

از اميرالمؤ منين عليه السلام روايت شده است : نگوييد رمضان ؛ زيرا نمى دانيد رمضان چيست ؟ اگر كسى گفت ؛ بايد صدقه داده و روزه بگيرد ؛ همانطور كه خداوند فرموده است بگوييد ماه رمضان .

در اينجا گوشه اى از آداب اين ماه مبارك و ماه ميهمانى خدا را ذكر مى كنيم :

1. مستحب است كه در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه الرحمن الرحيم سوره قدر خوانده شود.

2. بهترين دعايى كه خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعايى است كه در اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روايت كرده است : اللهم رب العظيم ...(11)

3. از مراقبت هاى ماه رمضان ، پاك كردن دل با توبه صادقانه است .

4. از ديگر مراقبت هاى اين ماه ، پاكيزه نمودن مال با دادن خمس است تا غذا، لباس ، مكان و هر چيزى كه روزه دار در آن دخل و تصرف مى كند، پاك شود.

5. بايد براى شروع خوب سال ، تلاش كند. روايات زيادى داريم كه : ماه رمضان ، ابتداى سال است : اگر انسان در اين ماه ، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.

6 - از مراقبات اين ماه ، توسل در شب اول است . مهمترين كارى كه سالك بايد انجام دهد اين است كه در شب اول ماه به يكى از معصومين عليه السلام كه حامى و نگهبان آن شب است ، مراجعه و با چهره آبرومند و نورانى او نزد پروردگارش ، به درگاه خدا روى آورد.

7. از مراقبات اين ماه ، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است . سزاوار است كه سالك حال خود را بررسى و نشاط، كسالت ، كار، فراغت ، نيرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجيده و بعد از مراعات حال خود، به ترتيب ، بهترين ها را انتخاب نمايد. در روايات زيادى آمده است كه نوافل در اين ماه ، بيش از هزار ركعت است .

8. از كارهاى مهم در اين ماه ، قرائت قرآن ، دعا و ذكر است كه بايد از هر كدام مقدار معينى انتخاب و در هر روز انجام شود. دعاى ابى حمزه ثمالى را نيز بايد به اندازه اى كه مى تواند، در تمام شب ها يا يك شب درميان بخواند. هر روز يكى از دعاهاى روز را خوانده و براى توفيق در شب قدر و شب عيد فطر زياد دعا نمايد و نبايد در روزهاى جمعه ، نمازى را كه روايت شده است ، ترك كند. از مهمترين دعاها در شب و روز، دعا براى ولى امر، خليفه خداوند، امام زمان (عج ) مى باشد. و بايد براى پدر، مادر، معلمين ، برادران دينى ، نزديكان ، همسايگان و هر كسى كه حقى به گردن او دارد همچنين تمام مؤ منين ، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهايى كه براى خود مى نمايد، شريك كند.

9. از اعمال مهم اين ماه ، غسل در شب و روز اول و شب هاى فرد است . در روايت آمده است : كسى كه شب اول ماه رمضان ، در رودى جارى غسل كرده و سى مشت آب بر سرش بريزد، تا ماه رمضان آينده پاك مى شود و كسى كه در اولين روز سال ، در آب جارى غسل كرده و سى مشت آب بر سرش بريزد، اين عمل ، داروى يك سال او خواهد بود.

10. خوردن سحرى مستحب است . روايت شده است : سحرى بخوريد، گر چه جرعه آبى باشد. توجه داشته باشيد كه خدا بر كسانى كه سحرى مى خورند، درود مى فرستد. بايد به نيت استحباب سحرى نزد خدا و نيرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحرى خورد.

11. در روايتى آمده است صد بار خواندن سوره دخان تا شب بيست و سوم براى شناخت اين شب مفيد است . در روايت ديگر نيز آمده است كه به جاى آن مى توان هزار بار سوره قدر را خواند.

12. از كارهاى مهم در اين ماه ، افطارى دادن به روزه داران است كه پاداش ‍ آن زياد مى باشد.

13. از كارهاى مهم ديگر در اين ماه براى اهل علم ، امامت جماعت و وعظ مى باشد.

14. از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است . شبى كه از هزار ماه ، بهتر مى باشد. روايتى داريم مبنى بر اين كه از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه مى باشد. در روايات اهل بيت نيز آمده است : فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمين پخش ‍ مى شوند، بر مجالس مؤ منين گذشته ، بر آنان سلام مى كنند و براى دعاهاى آنها آمين مى گويند، تا آنگاه كه سپيده دم طلوع مى كند.

سزاوار است كه شيعه اميرالمؤ منين عليه السلام تمام سعى خود را جهت آمادگى براى اعمال اين شب به كار گيرد؛ مثلا مكان ، لباس مناسب ، عطر و صدقه اى تهيه و مضامين لطيفى را براى مناجات با پروردگار و كلمات برانگيزنده اى را در خطاب به معصومين عليه السلام انتخاب كند. همچنين ميهمانان مخصوصى را كه مناسب با اين شب مى باشند و چند فقير را براى صدقه دادن در نظر بگيرد.

15. سزاوار است كه براى شب قدر براى ذكر و دعا وقت مناسبى تعيين كند. همچنين وقت مناسبى را كه در آن خواب آلود يا سير يا گرسنه نبوده و موانع ديگرى نيز نداشته باشد، براى تفكر معين كند.

16. نمازهاى مستحبى شب قدر و اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است كه ثوابهاى زيادى بر آنها مترتب مى باشد.

17. از اعمال شب قدر، خواندن دعاى گشودن قرآن و روى سر گذاشتن قرآن مى باشد. به اين نيت كه عقل و او با اين عمل تقويت شده و با دانشهاى قرآن كامل شود و نور عقل با نور قرآن ضميمه گردد.

18. در شب قدر، خواندن زيارت امام حسين عليه السلام با بعضى از زيارتهايى كه وارد شده است ، مستحب مى باشد.

19. خواندن سوره روم ، عنكبوت و دخان در شب بيست و سوم ، مستحب مى باشد.

20. خواندن دعاهايى كه در اين شبها وارد شده است ، بخصوص دعايى كه سيد از بعضى كتابهاى كهن نقل نموده و اول آن چنين است : اللهم ان كان الشك فى ان ليلة القدر فيها تقدمها واقع فانه فيك و فى وحدانيتك و تزكيتك الاعمال زائل . مستحب مى باشد.

21. خواندن دعايى كوچك از امام سجاد عليه السلام در اين شب ، مستحب مى باشد كه اول آن يا باطنا فى ظهوره مى باشد؛ دعايى كه در يكتا دانستن خداوند كامل مى باشد.

22. سزاوار است كه ساعتى از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت علم پروردگارش را به بدحالى او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل ، بخشش و كرم او را در نظر گرفته و سپس با اميدوارى ، بر در بخشش و كرم او چشم دوخته و در انتظار رحمت و عنايت او باشد.

23. سزاوار است كه شب هاى قدر را با توسل به حاميان معصوم عليه السلام ، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهاى آنان ، تضرع به درگاه آنان براى اصلاح عمل ختم نمايد براى اين كه آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او اين عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبديل نموده و آن را پرورش دهد.

24. كار مهم ديگر، وداع ماه رمضان و متاءثر شدن به خاطر جدايى از آن است . در اين رابطه دعاها و مناجاتهايى پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسيده است .

25. خوب است كه در ساعات پايانى آخرين روز ماه رمضان ، كه روز عرضه اعمال ماه است ، با نگهبان روزش كه از معصومين عليه السلام مى باشد، با رعايت آداب تواضع و توسل ، مناجات نمايد و آنگونه سخن بگويد كه محبت آنان را برانگيخته و باران رحمت و كرامت آنان بر او ببارد. همچنين با معذرت خواهى ، اعمالى را كه در اين ماه انجام داده است را به آنان واگذارد و با درخواستى تضرع آميز بخواهد كه با شفاعت و دعايشان اعمالش را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند كه با عفو فراوان خود، آن را پذيرفته و به چندين برابر اعمال خير تبديل نمايد. اگر اين امور را در اواخر روز، در سجده انجام دهد و اين ماه را به حال سجده و گرسنگى به پايان برساند و با اين حال وارد شب عيد شود، اميد است كه به كرامتى از جانب خداوند متعال برسد كه بالاتر از آرزويش باشد.(12)



آداب شب و روز عيد فطر

1. عبادت در شب عيد فطر بسيار مهم است . از امام سجاد عليه السلام روايت شده است كه به فرزندانش در مورد اين شب سفارش كرده و مى فرمودند: اين شب كمتر از آن شب نيست . منظور حضرت عليه السلام ، شب قدر بود.

2. مهمترين كارها در اين شب ، بعد از جستجوى ماه و ديدن آن ، خواندن دعايى است كه هنگام ديدن ماه خوانده مى شود و در صحيفه سجاديه نيز آمده است ، همچنين سلام و تضرع كامل به نگهبان شبش كه از معصومين عليه السلام است و توسل جستن به آنان جهت جديت ايشان در اصلاح اعمال او در اين ماه از اعمال اين ماه به شمار مى رود.

3. غسل كردن به هنگام غروب روز آخر ماه رمضان مستحب است .

4. مستحب است كه بعد از نوافل مغرب ، در حالى كه دست هاى خود را بلند كرده است ، بگويد: يا ذالمن و الطول ، يا مصطفى محمد و ناصره ، صل على محمد و آل محمد واغفرلى كل ذنب احصيته و هو عندك فى كتاب مبين .

آنگاه سجده كرده و صد بار در سجده بگويد: اتوب الى اللّه سپس ‍ حاجت خود را طلب كند.

5. بعد از نماز مغرب ، عشاء، صبح و عيد، اين تكبير را بگويد: اللّه اكبر لا اله الااللّه و اللّه اكبر و لله الحمد اللّه اكبر و الحمد لله على ما هدانا.

بهتر است اين تكبير را در پى اين نمازها، ترك نكند.

6. مستحب است بعد از نماز مغرب و عشا، دو ركعت به جا آورده در ركعت اول بعد از سوره فاتحه ، صد بار سوره اخلاص و در ركعت دوم بعد از سوره فاتحه ، يك بار سوره اخلاص را بخواند. آنگاه قنوت خوانده و به ركوع رفته سجده كند و سلام بدهد. آنگاه سجده كرده و در سجده صد بار بگويد:اتوب الى اللّه .

7. از مهمترين اعمال در اين شب ، زيارت امام حسين عليه السلام است .

8. از مهمترين كارها، به پايان بردن اين شب با تسليم اعمال به نگهبان شب است .

9. روز عيد فطر، روزى است كه هر كس به تناسب اعمالش در ماه رمضان ، پاداش مى گيرد. در حديثى امام حسن عليه السلام مى فرمايد: ...به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نيكوكار مى انديشد كه چرا بيشتر عمل نيك انجام ندادم و بدكار مى گويد چرا بد كردم ! و از شانه كردن مو و صاف كردن لباس خود باز مى ماندند. از كارهاى مهم در روز عيد فطر، توسل به حامى و نگهبان آن روز و شفيع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگى اين روز است .

10. مستحب است كه در روز عيد فطر، غسل كند و سزاوار است غسل خود را با بسم اللّه شروع كرده و بعد از انجام آن ، بگويد: اللهم اجعله كفارة لذنوبى و طهر دينى و اذهب عنى الدرن

(خدايا! اين را كفاره گناهانم قرار ده ، دينم را پاك گردان و پليديها را در من از بين ببر).

11. از اعمال اين روز خواندن دعاى ندبه و اندوه به خاطر غيبت امام زمان (عج ) و دعا براى فرج او مى باشد.

12. از اعمال اين روز، نماز عيد فطر است . سزاوار است كه قبل از خروج از منزل ، به نيت انجام دستور خداوند با يك يا چند دانه خرما افطار نموده و دعايى را كه در اين مورد رسيده است ، بخواند و هنگام برپايى نماز عيد به صورت جماعت ، مصيبت غيبت امام زمان (عج ) را به ياد آورد و به ياد داشته باشد كه امامت نماز عيد از حقوق مخصوص امام زمان (عج ) مى باشد. همچنين سزاوار است كه به نيت قرار گرفتن در سايه عنايت خدا، در فضاى بدون سقف ، نماز خوانده و بر خاك بنشيند با روح توجه در نماز، كامل شود.

13. مستحب است كه روز عيد فطر را با توسل به نگهبان روز، كه از معصومين عليه السلام مى باشد، به پايان ببرد.

- ماه شوال نيز آدابى دارد مثل روزه گرفتن در روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و آداب ديگرى كه در مفاتيح الاجنان و المراقبات ذكر شده است .

از پيامبر اكرم صل الله عليه و آله روايت شده است : شوال ناميده شد؛ زيرا گناهان مؤ منين در آن از بين مى رود.(13)

آداب ماه ذى القعدة الحرام

اين ماه اولين ماه از ماههاى حرام است كه جنگ با كفار در آن ماهها حرام مى باشد.

از مراقبات اين ماه :

1. توبه كردن از اعمال گذشته است .

2. روزه روزهاى پنج شنبه ، جمعه و شنبه از ماههاى حرام مستحب مى باشد. رسول خدا صل الله عليه و آله فرمودند: كسى كه سه روز از ماه حرام ، پنج شنبه ، جمعه و شنبه را روزه بگيرد خداوند عبادت يك سال را براى او مى نويسد.

3. از كارهاى مهم اين ماه ، عمل كردن به دستورالعمل شب نيمه اين ماه است . پيامبر صل الله عليه و آله فرمودند: شب پانزدهم ذى القعده ، شب مباركى است . خداوند در آن با رحمت به بندگان مؤ منش مى نگرد. پاداش ‍ كسى كه در آن با عمل از خداوند فرمانبردارى كند، مانند پاداش صد روزه دار ملازم مسجد كه به اندازه يك چشم بهم زدن نيز نافرمانى خدا را ننموده اند، مى باشد.

بنابراين انسان بايد در نيمه شب ، مشغول طاعت خداوند شده و به دعا و نماز بپردازد.

4. كار مهم در اين ماه ، آگاهى از نعمت هايى است كه خداوند در روز دحو الارض (بيست و پنجم ذى القعده ) يعنى روز گسترش زمين ، به بشر ارزانى داشته است ؛ زيرا آگاهى از نعمت و كم و كيف آن اولين مرتبه شكر است . در روايات زيادى آمده است كه در اين روز، كعبه نصب گرديده ، زمين گسترده شده ، آدم عليه السلام پايين آمده است ، خليل و عيسى عليهما السلام متولد شده اند و رحمت پخش شده است . از اميرالمؤ منين عليه السلام روايت شده است كه فرموده اند: اولين رحمتى كه از آسمان به زمين نازل شد، در بيست و پنجم ذى القعده بود. كسى كه اين روز را روزه داشته و شبش را به عبادت بايستد، عبادت صد سال را كه روزش را روزه و شبش را در عبادت باشد، خواهد داشت . در اين روز، يك ميليون رحمت نازل مى شود كه نود و نه هزار تاى آن براى روزه داران اين روز و عبادت كنندگان اين شب خواهد بود.

5. نماز روز دحو الارض دو ركعت مى باشد كه در بخش نمازهاى مستحبى آمده است . مستحب است دعايى را كه اول آن يا داحى الكعبه ...است را بخواند.(14)

آداب ماه ذى الحجة

1. اولين كار، مراقبت ، رؤ يت هلال و خواندن دعاى آن است تا با يقين به زمان ، اعمال را در اوقات مخصوص آن به جا آورد.

2. از كارهاى مهم اهل مراقبت ، شناخت شرافت و فضل اين منزل شريف و شناخت زمانهاى مذكور و شناخت فوايد آن است . گر چه درباره ماه رمضان وارد شده كه بهترين ماههاست و روزهاى آن بهترين روزها و ساعتهاى آن بهترين ساعات است ؛ ولى درباره بعضى از روزهاى اين ماه ، فضايلى بيش ‍ از ماه رمضان وارد شده است .

3. دهه اول ذى الحجة ، شرافت خاصى دارد. در روايتى پيامبر صل الله عليه و آله فرمودند: هيچ كدام از روزها نزد خدا بهتر و پاداشش بيشتر از روز عيد قربان نيست . شخصى گفت : حتى جهاد در راه خدا؟ فرمودند: حتى جهاد در راه خدا! مگر فردى كه با جان و مال خود به جهاد رفته و همه را در راه خدا از دست بدهد.

4. از اعمال مهم و بسيار پر فضيلت دهه اول اين ماه ، نمازى است كه هر شب بين مغرب و عشاء خوانده مى شود. (كه در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است ).

5. مستحب است كه در روز اول اين ماه ، روزه گرفته شود. همچنين در روايت آمده است كه در روز اول ، خواندن نماز حضرت فاطمه عليهاالسلام مستحب مى باشد. (اين نماز در بخش نمازهاى مستحبى آمده است ).

6. مستحب است كه در دهه اول بعد از نماز صبح و مغرب ، خواندن دعايى كه اول آن اللهم ان هذه الايام التى فضلتها على غيرها مى باشد.(15)

7. از مهمترين اعمال اين ماه عمل كردن به روايت زير است : شيخ مفيد از امام ابوجعفر عليه السلام نقل كرده است كه فرمودند: خداوند توسط جبرئيل ، پنج هديه در ده روز اول اين ماه براى عيسى بن مريم عليه السلام فرستاده و فرمود: عيسى ! با اين پنج دعا، دعا كن ؛ زيرا در روزهاى ده گانه ، يعنى ده روز ذى حجه ، عبادتى محبوبتر از آن نزد خداوند نيست .

اول : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له ، له الملك و له الحمد بيده الخير و هو على كل شيى قدير .

دوم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له ، احدا صمدا لم يتخذ صاحبة و لا ولدا .

سوم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له ، احدا صمدا لم يلد و لم يولد و لم يكن له كفوا احدا.

چهارم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له ، له الملك و له الحمد يحيى و يميت و هو حى لا يموت بيده الخير و هو على كل شيى قدير .

پنجم : حسبى اللّه و كفى سمع اللّه لمن دعا ليس وراء اللّه منتهى اشهد لله بما دعا و انه برى ء ممن تبرء و ان لله الاخرة و الاولى .

8. علاوه بر روز نخست ، روزه نه روز اول اين دهه ثواب زيادى دارد. روايت شده است كه روزه نه روز، برابر با روزه روزگار است و روزه روز ترويه (هشتم ذى حجة ) كفاره شصت سال است .

9. درباره شب عرفه روايت شده است كه دعاى خير در آن مستجاب است و كسى كه در آن به فرمانبردارى خداى متعال مشغول شود، پاداش صد و هفتاد سال را دارد. شب مناجات بوده و كسى كه در آن شب توبه كند، خداوند او را مى بخشد و مستحب است دعايى كه اول آن اللهم يا شاهد كل نجوى مى باشد، خوانده شود.

10. زيارت امام حسين عليه السلام ، در شب عرفه از مستحبات است .

11. از كارهاى مهم شب عرفه ، مراجعه به حاجيان معصوم عليه السلام در اول و آخر آن است .

12. اگر كسى بتواند در روز عرفه ، خود را به عرفات يا كربلا برساند، بهترين مكانها را براى دعا انتخاب كرده است . اهميت دعا در اين روز به اندازه اى است كه روزه اين روز را براى كسى كه روزه باعث ضعف او هنگام دعا مى شود، ممنوع كرده اند با آنكه روزه آن ، كفاره نود سال مى باشد.

13. از مراقبات اين روز، قبل از دعاى عرفه و زيارت ، غسل كردن است .

14. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه از پدرانش نقل نموده : امام على عليه السلام دوست داشت كه چهار شب در سال ، خود را فارغ نمايد: شب اول رجب ، شب نيمه شعبان ، شب عيد فطر و شب عيد قربان . در شب و روز عرفه ، زيارت امام حسين عليه السلام مستحب است . همچنين مستحب است كه در ابتداى روز عيد قربان ، به نيت پاك نمودن قلب از اشتغال به غير خدا، غسل كند. آنگاه اللّه اكبرى واقعى گفته و با اين تكبير، تمام موجودات ، جز شكوه و بزرگى او را كوچك شمارد.

15. مستحب است كه روز عيد قربان ، به نيت پوشش و آرايش با لباس ‍ تقوى و اخلاق نيكو، تميزترين لباس خود را پوشيده و در اين هنگام بگويد: بسم اللّه و بالله اللّه اكبر... و وقتى كه به مصلى رسيد و در جاى نمازش ‍ نشست ، بگويد: اللّه اكبر... همانگونه كه در اقبال آمده است .

16. از اعمال روز عيد قربان ، نماز عيد است كه مستحب مى باشد.

17. بهتر است كه نماز عيد بر روى زمين غير مفروش به جا آورده تا تواضع در آن بيشتر باشد (كيفيت نماز عيد قربان ، در بخش نمازهاى مستحبى وارد شده است ؛ همچنين بقيه نمازهاى اين ماه ).

18. مستحب است كه بعد از نماز عيد قربان ، دعاى ندبه خوانده شود.

19. از كارهاى مهم در روز عيد قربان ، قربانى كردن است . مستحب است كه هنگام ذبح ، آن چه را از اميرالمؤ منين عليه السلام وارد شده است بگويد: بسم اللّه ، و جهت وجهى للذى فطر السموات و الارض حنيفا مسلما و ما انا من المشركين ان صلوتى و نسكى و محياى و مماتى لله رب العالمين ، اللهم منك و لك .

20. مستحب است كه اولين چيزى كه در روز عيد مى خورد از گوشت قربانى بوده و گوشت آن را سه قسمت كند: يك قسمت براى همسايه ها، قسمت ديگر براى كسانى كه درخواست كرده و قسمت سوم را براى خانواده خود نگه دارد. پوست آن را صدقه داده و از گوشت قربانى به قصاب ندهد.

21. از روزهاى مهم ماه ذى حجه ، روز عيد غدير مى باشد كه در روز هجدهم ذى حجه واقع شده است . در شب عيد غدير، نمازى وارد شده است كه ثواب زيادى دارد؛ اين نماز دوازده ركعت مى باشد كه مجموع دوازده ركعت ، يك سلام دارد. بعد از هر دو ركعت نشسته ، در هر ركعتى ده بار حمد و توحيد و يك بار آية الكرسى و در ركعت دوازدهم ، هفت بار حمد و توحيد خوانده و سپس دست به قنوت برداشته و ده بار در آن بگويد: اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له ، له الملك و له الحمد يحيى و يميت و هو حى لا يموت بيده الخير و هو على كل شيى قدير .

آنگاه ركوع و سجده را انجام داده و ده بار در سجده بگويد:

سبحان من احصى كل شيى علمه ، سبحان من لا ينبغى التسبيح الا له سبحان ذى المن و لانعم سبحان ذى الفضل و الطول سبحان ذى العز و الكرم ، اساءلك بمعاقد العز من عشرك و منتهى الرحمة من كتابك و بالاسم الاعظم و كلماتك التامة ان تصلى على محمد رسولك و اهل بيته الطاهرين و ان تفعل بى و حاجات خود را بگويد و سپس بگويد: انك سميع مجيب .

22. سيد قدس سره به نقل از امام رضا عليه السلام از پدران پاكش ، سخنرانى طولانى و ارزنده اميرالمؤ منين عليه السلام در روز غدير را روايت كرده است كه آخر آن چنين است : ...بعد از پايان مراسم ، خانواده خود را در وسعت و آسايش قرار داده با برادرانتان نيكى نموده و به خاطر نعمتهايى كه خداوند متعال به شما ارزانى داشته است ، از او سپاسگزارى نماييد. گرد هم آييد تا امور شما سامان پذيرفته ، به يكديگر نيكى كنيد، تا خداوند الفت شما را بپذيرد. خداوند در اين روز چند برابر پاداش عيدهاى قبل و بعد آن در چنين روزى را به شما عنايت مى كند، شما هم نعمتهاى الهى را كه در اختيار داريد به يكديگر ببخشيد. نيكوكارى در اين روز، مال را افزايش و عمر را طولانى مى كند. مهربانى با يكديگر، رحمت و عطوفت خداوند را برمى انگيزد. از مالى كه خداوند به شما داده است ، به اندازه توانايى به برادران و خانواده خود بخشيده ، با يكديگر خوشرو بوده و در ديدارهاى خود مسرور باشيد...

روزه اين روز، از روزه هاى است كه خداوند آن را سفارش كرده است و آن را برابر با پاداشى بزرگ قرار داده است . تا جايى كه اگر بنده اى از ابتداى دنيا تا انتهاى آن روزها را روزه گرفته ، شبها مشغول عبادت بوده و در روزه خود مخلص باشد، باز هم نمى تواند به اين پاداش برسد...

كسى كه مؤ منى را در اين شب آن افطار دهد، مانند كسى است كه ده فئام را افطار داده باشد - شخصى برخاسته و گفت : اميرالمؤ منين عليه السلام فئام چيست ؟ حضرت فرمودند: صد هزار پيامبر و صديق و شهيد - چه رسد به اين كه جمعى از مردان و زنان مؤ من را سرپرستى كند كه من ضمانت مى كنم خداوند، امان از فقر و كفر، به عنايت فرمايد. اگر در شب يا روز آن يا بعد از آن ، تا عيد سال آينده ، مرگ او فرا رسد و گناه كبيره اى انجام نداده باشد، پاداش او با خداست ...

هنگام ديدار با يكديگر سلام كرده ، دست داده و نعمت اين روز را تبريك بگوييد. اين مطالب را حاضرين به غايبين اطلاع دهند. بايد افراد بى نياز به يارى نيازمندان شتافته و توانگران به افراد ضعيف كمك كنند. رسول خدا صل الله عليه و آله اين مطلب را به دستور داده بود.

كسى هم كه به مؤ منى غذا دهد، مانند كسى است كه به تمام پيامبران و صديقين غذا داده است و كسى كه مؤ منى را ديدار كند، خداوند هفتاد نور، وارد قبر او نموده ، قبر او را وسعت داده و هر روز، هفتاد هزار فرشته از قبر او ديدن كرده و به او مژده بهشت مى دهند.

23. از اعمال مستحب در روز عيد غدير، زيارت حضرت امير عليه السلام مى باشد.

24. مستحب مؤ كد است كه در ابتداى روز غدير غسل كرده ، پاكيزه ترين لباس هاى خود را پوشيده ، عطر استعمال كرده ، و هنگام دست دادن به مؤ منين ، بگويد: الحمد لله الذى جعلنى من المتمسكين بولاية اميرالمؤ منين و ائمة (ستايش مخصوص خدايى است كه ما را از متمسكين به ولايت اميرالمؤ منين عليه السلام و امامان قرار داد.)

25. خواندن نماز و دعايى كه در كتاب اقبال روايت شده و با عبارت : اللهم صل على وليك و اخى نبيك شروع مى شود، مستحب است .

26. اين روز را بايد با مراجعه به نگهبان آن روز كه از معصومين عليهم السلام مى باشد به پايان برده و با تمام توان به تضرع ، گريه و زارى و جلب رحمت آنان بپردازد.

27. يكى از اوقات مهم و روزهاى شريف اين ماه ، روز بيست و چهارم مى باشد. رسول خدا صل الله عليه و آله در چنين روزى آماده مباهله با مسيحيان شده و حوادثى اتفاق افتاد كه موجب خوارى آنان شده و مجبور گشتند به جزيه دادن همراه با ذلت تن در دهند. از اعمال اين روز، روزه گرفتن غسل كردن و پوشيدن تميزترين لباس ها و استعمال عطر مى باشد و بايد در منزل خود، آرامش و وقار داشته و بعد از غسل و پوشيدن لباسها از منزل خود خارج شده ، به مزار يكى از اولياى خدا يا مكان خلوت يا كوه بلندى رفته و كارهايى را كه مردم هنگام رفتن سر مزار اولياى خدا، انجام مى دهند، انجام بدهد. بايد مدتى صلوات فرستاده ، آنگاه نماز خوانده و بعد از نماز هفتاد بار از خداوند آمرزش بخواهد (مثلا هفتاد بار بگويد: استغفر اللّه ) آنگاه برخاسته دستهايش را بلند كرده ، بين زمين و آسمان را نگريسته و بگويد: ... - در اينجا سيد، دعايى كه مشتمل بر ستايش خدا به جهت معرفى مفصل ولايت با آيه مباهله است را آورده است - و بعد از نقل آن دعا مى گويد: هنگام خواندن هر دعا بايد دو ركعت نماز خوانده و تا نيم روز يا تا اذان ظهر و بنا بر عقيده بعضى تا زردى آفتاب در آنجا بماند.

اين روز از جهت ديگرى نيز ممتاز بوده و كرامت دارد، در اين روز اميرالمؤ منين عليه السلام انگشترى خود را در حال ركوع به فقير بخشيد.

28. بيست و پنجم ماه ذى حجه نيز يكى از روزهاى گرانقدر براى مواليان ائمه دين است . خداوند در اين روز، سوره هل اتى را در حق آنان فرو فرستاده و از صدقه آنان تشكر كرد، هديه آنان را پذيرفته ، در كتاب خود شرح حال آنان را داده و آنان را مورد مدح و ثنا قرار داد. شيعيان بايد براى سپاسگزارى از خداى متعال با تمام توان در اين روز به عبادت بپردازند. شكرگزارى به درگاه خداوند در اين روز و مانند آن ، با روزه ، نماز شكر و سجده هاى آن است .

29. روز بيست و ششم ، بيست و هشتم و بيست و نهم روزهايى هستند كه در روايت آمده است كه در هر يك از اين روزها يكى از دشمنان اهل بيت پيامبر صل الله عليه و آله نابود شده است . كسى كه ايمان كامل به ولايت آنان كه از جانب خدا مى باشد دارد، به اندازه محبت و ارادتى كه به آنان دارد از نابودى دشمنان اهل بيت ، مسرور و به خاطر آن سپاسگزار خدا خواهدبود.

30. روز آخر ذى حجه هم دو ركعت نماز دارد كه در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است . (16)

نگهبان هر روز هفته

در مراقبات ماههاى سال ذكر كرديم كه مثلا در فلان روز به نگهبان آن روز كه از معصومين عليهم السلام است ، توسل جويد. به همين خاطر نگهبان هر روز هفته را ذكر مى كنيم :

1. شنبه به نام رسول خدا صل الله عليه و آله مى باشد.

2. يكشنبه متعلق به اميرالمؤ منين عليه السلام مى باشد.

3. دو شنبه به نام امام حسن و امام حسين عليهمالسلام است .

4. سه شنبه از آن على بن الحسين (امام زين العابدين ) و محمد بن على (امام محمد باقر) و جعفر بن محمد(امام جعفر صادق ) عليهم السلام مى باشد.

5. چهارشنبه مخصوص موسى بن جعفر(امام موسى كاظم ) و على بن موسى (امام رضا) و محمد بن على (امام محمد تقى ) و على بن محمد(امام على نقى ) عليهم السلام است .

6. پنج شنبه به نام امام حسن عسگرى عليه السلام مى باشد.

7. جمعه براى صاحب الزمان امام مهدى (عج است ).

البته براى هر يك از اين روزها كه نگهبان دارد، زيارت مخصوصى نيز وجود دارد كه در مفاتيح الجنان آمده است .(17)

در ادامه بحث آداب ماه سال بايد ذكر كنيم كه ايام هفته نيز آدابى دارد كه شامل نماز و دعاهاى مخصوص هر روز هفته مى باشد كه نماز ايام هفته در بخش نمازهاى مستحبى ذكر گرديده است . اما در ميان روزهاى هفته ، جمعه ويژگى خاصى دارد كه ما بخشى از آداب شب و روز جمعه را ذكر مى كنيم .

فضيلت شب و روز جمعه

از رسول خدا صل الله عليه و آله روايت شده است كه : شب و روز جمعه بيست و چهار ساعت است و در هر ساعت ، حق تعالى ششصد هزار نفر را از جهنم آزاد مى كند. از امام صادق عليه السلام نيز وارد شده است كه :هر كس ، مابين زوال (ظهر) روز پنج شنبه تا زوال روز جمعه بميرد، خداوند او را از فشار قبر پناه دهد.

در روايات آمده است كه شب جمعه ، وقت استجابت دعاست . در روايتى ديگر آمده است كه چون شب جمعه مى آيد ماهيان دريا، از آب سر بيرون مى آورند و وحشيان صحرا، گردن مى كشند و حق تعالى را ندا مى كنند كه : پروردگارا ما را به گناه آدميان عذاب مكن ! از امام صادق عليه السلام روايت شده كه : بپرهيزيد از گناه در شب جمعه ، كه عقوبت گناهان در آن شب مضاعف است ؛ چنانچه ثواب حسنات مضاعف است و هر كه معصيت خدا را در شب جمعه ترك كند، حق تعالى گناهان گذشته او را بيامرزد و هر كه در شب جمعه ، معصيتى را علانيه (علنى ) انجام دهد حق تعالى او را به گناهان جميع عمرش عذاب كند و عذاب آن آن گناه را بر او مضاعف كند.(18)

آداب شب جمعه

1. مستحب است كه در شب جمعه ذكر سبحان اللّه و اللّه اكبر و لا اله الااللّه را زياد بگويد.

2. بسيار صلوات فرستادن در اين شب از مستحبات است . روايت شده است كه صلوات فرستادن در شب جمعه ، برابر است با هزار حسنه و محو مى كند هزار گناه را و بالا مى برد هزار درجه را. امام صادق عليه السلام فرمودند: چون عصر روز پنج شنبه مى شود، ملائكه از آسمان به زير مى آيند با قلمهاى طلا و صحيفه هاى نقره و به غير از صلوات بر محمد و آل محمد صل الله عليه و آله تا غروب جمعه چيزى نمى نويسند.

3. مستحب است كه انسان در آخر روز پنج شنبه استغفار كند به اين نحو: استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القيوم و اتوب اليه توبة عبد خاضع مسكين مستكين لا يستطيع لنفسه صرفا و لا عدلا و لا ضرا و لا حيوة و لا موتا و لا نشورا و صلى اللّه على محمد و عترته الطيبين الطاهرين الخيار الابرار و سلم تسليما.

4. خواندن سوره هاى بنى اسرائيل ، كهف ، سه طس ، الم سجده ، يس ، ص ، احقاف ، واقعه ، حم سجده ، حم دخان ، طور، اقتربت ، جمعه در شب جمعه مستحب است . اگر فرصت ندارد، سوره واقعه و سوره هاى قبل از آن كه ذكر شدند را بخواند. از امام صادق عليه السلام روايت شده كه : هر كه در هر شب جمعه ، سوره بنى اسرائيل بخواند، نمى ميرد تا به خدمت حضرت قائم عليه السلام برسد و از اصحاب آن حضرت باشد.

5. مستحب است كه خواندن شعر در شب جمعه ترك شود.

6. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، در حق مؤ منين زياد دعا كند.

7. مستحب است كه دعاهاى وارده را در شب جمعه بخواند. امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه در شب جمعه در سجده آخر نافله شام هفت مرتبه اين دعا را بخواند چون فارغ شود آمرزيده شده باشد و اگر در هر شب ، چنين كند بهتر است و دعا اين است :

اللهم انى اسئلك بوجهك الكريم و اسمك العظيم ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تغفرلى ذنبى العظيم .

دعاهاى ديگرى نيز وارد شده است كه در مفاتيح الجنان و كتب دعا موجود مى باشد.

8. خواندن دعاى كميل در شب جمعه نيز مستحب مى باشد.

9. سزاوار است كه دعاى اللهم يا شاهد كل نجوى كه در شب عرفه خوانده مى شود، خوانده شود.

10. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، ده مرتبه بگويد: يا دائم الفضل على البرية يا باسط اليدين بالعطية يا صاحب المواهب السنية صل على محمد و آله خير الورى سجية واغفرلنا يا ذاالعلى فى هذه العشية

11. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، انار تناول كند و در انار خود ديگرى را شريك نكند. همچنين سزاوار است كه دستمالى در زير آن پهن كرده تا دانه اش را ضبط كند، سپس از آن بخورد.

12. مستحب است كه انسان بين دو ركعت نافله صبح و فريضه صبح روز جمعه صد مرتبه بگويد: سبحان ربى العظيم و بحمده استغفر اللّه ربى و اتوب اليه .

13. مستحب است كه در سحر و شب جمعه اين دعا خوانده شود: اللهم صل على محمد و آله وهب لى الغداة ... .

14. مستحب است كه چون صبح روز جمعه طالع مى شود، اين دعا را بخواند: اصبحت فى ذمة اللّه و...

15. مستحب است كه پيش از نماز صبح جمعه سه مرتبه بگويد: استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القيوم و اتوب اليه در روايت است هر كس اين را بخواند، گناهانش گر چه بيشتر از كف دريا باشد، آمرزيده مى شود.(19)

آداب روز جمعه

1. مستحب است كه انسان در نماز صبح جمعه ، در ركعت اول ، سوره جمعه و در ركعت دوم توحيد را بخواند.

2. مستحب است كه انسان بعد از نماز صبح جمعه ، پيش از آنكه سخن بگويد، اين دعا را بخواند تا كفاره گناهان او از جمعه تا جمعه ديگر باشد: اللهم ما قلت فى جمعتى هذه من قول او حلفت فيها من حلف او نذرت فيها من نذر فمشيتك بين يدى ذلك كله فما شئت منه ان يكون كان و ما لم تشاءمنه لم يكن اللهم اغفرلى و تجاوز عنى اللهم من صليت عليه فصلواتى عليه و من لعنت فلعنتى عليه .

(بار خدايا هر چه گفته ام در اين جمعه از گفتارى يا هر سوگندى در آن خوردم يا هر نذرى در آن كردم ، خواست تو برابر همه آنهاست . هر كدام را كه بخواهى ، باشد، هست و هر كدام را نخواهى ، باشد، نباشد. خدايا بيامرزم و از من درگذر! خدايا هر كه را تو رحمت كنى رحمت او را بخواهم و هر كه را لعنت كنى ، لعنت او را جويم .)

3. روايت است هر كه بعد از نماز ظهر و نماز صبح در روز جمعه و غير جمعه بگويد: اللهم صل على محمد و آل محمد و عجل فرجهم نمى ميرد تا حضرت قائم عليه السلام را دريابد و اگر صد مرتبه اين صلوات را بخواند، حق تعالى شصت حاجت او را برآورد، سى حاجت از دنيا و سى حاجت از آخرت .

4. مستحب است كه بعد از نماز صبح جمعه ، سوره الرحمن بخواند و بعد از: فباءى آلاء ربكما تكذبان بگويد: لا بشيى ء من آلائك رب اكذب (من به هيچكدام از نعمتهاى پروردگارم تكذيب ندارم .)

5. شيخ طوسى رحمت اللّه فرموده كه سنت است بعد از نماز صبح روز جمعه صد مرتبه توحيد و صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و صد مرتبه استغفار كرده و هر يك از اين سوره ها را بخواند: نساء، هود، كهف ، صافات ، الرحمن .

6. خواندن سوره احقاف و مؤ منين در روز جمعه ، مستحب است .

7. خواندن سوره كافرون ده مرتبه قبل از طلوع آفتاب ، مستحب است .

8. غسل جمعه ، استحباب زيادى دارد. همچنين مستحب است كه در موقع غسل كردن اين دعا را بخواند: اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل على محمد و آل محمد واجعلنى من التوابين واجعلنى من المتطهرين .

وقت غسل جمعه از طلوع فجر تا زوال آفتاب (ظهر) است .

9. شستن سر، با خطمى كه امان مى بخشد از پيسى و ديوانگى در روز جمعه مستحب است .

10. گرفتن ناخن و شارب در روز جمعه مستحب است و فضيلت زياد دارد؛ روزى را زياد مى كند و از گناه پاك مى كند تا جمعه ديگر و امان مى بخشد از ديوانگى و خوره و پيسى . مستحب است كه انسان در حين اين عمل بگويد: بسم اللّه و بالله و على سنة محمد و آل محمد . در گرفتن ناخن ابتدا انگشت كوچك دست چپ را شروع كند و به انگشت كوچك دست راست ختم كند. همچنين در گرفتن ناخن هاى پاى خود چنين كند؛ پس ريزه هاى ناخن را دفن كند.

11. استعمال بوى خوش و پوشيدن لباس پاكيزه در روز جمعه مستحب است .

12. صدقه دادن در روز جمعه ، هزار برابر اوقات ديگر است .

13. سزاوار است كه براى اهل و عيال چيز نيكو و تازه اى از ميوه و گوشت بخرد تا با آمدن جمعه شاد شوند.

14. مستحب است كه انسان وقت ناشتا، انار بخورد و هفت برگ كاسنى پيش از زوال (ظهر) نيز بخورد. از امام موسى بن جعفر عليه السلام روايت است كه هر كه يك انار در روز جمعه ، ناشتا بخورد تا چهل روز و اگر دو تا انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار بخورد تا صد و بيست روز دلش را نورانى گرداند و هر كه وسوسه شيطان از او دور گردد، معصيت خدا نكند و هر كه معصيت خدا نكند داخل بهشت مى شود.

15. خوب است كه در روز جمعه خود را از كارهاى دنيا فارغ سازد و به آموختن مسائل دين مشغول شود. نه آنكه روز جمعه را به سير و گشت و تفرج در باغ ها، مصاحبت با اراذل و بى عاران ، مسخره گى ، عيب گويى مردمان خنده هاى قهقهه و خواندن اشعار، صرف كند.

16. مستحب است كه انسان در روز جمعه ، هزار مرتبه صلوات بفرستد.

17. زيارت حضرت رسول صل الله عليه و آله و ائمه طاهرين عليه السلام در روز جمعه ، ثواب دارد.

18. رفتن به زيارت قبر پدر و مادر و اموات در روز جمعه فضيلت بسيار دارد.

19. خواندن دعاى ندبه در صبح جمعه ، مستحب مى باشد.

20. مستحب است كه انسان هنگام زوال شمس ، دعايى را كه محمد بن مسلم از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده است ، بخواند كه اول آن چنين است : لا اله الا اللّه و اللّه اكبر و سبحان اللّه و الحمد لله الذى لم يتخذ ولدا و....

21. خواندن نماز ظهر جمعه به سوره جمعه و منافقون و نماز عصر به سوره جمعه و توحيد مستحب است .

22. خواندن دعاى اللهم هذا يوم المبارك از صحيفه كامله ، سوره قدر و دعاى عشرات در روز جمعه مستحب است .(20)