جواب:
عبادت خداي متعال و خالق و آفريننده هستي، اسرار و جهاتي دارد. هدف اصلي از عبادت، تقرّب به ذات اقدس اللَّه است، از اين رو در همه عبادتها اعم از عبادتي كه با راز و نياز همراه است (مثل نماز و دعا) و عبادتي كه توأم با راز و نياز نيست (مثل پرداخت خمس و زكات و بيشتر اعمال و مناسك حج) قصد قربت شرط است. چنانچه بدون قصد قربت انجام گيرد، فايده ندارد و بايد دوباره انجام شود.
پس يك جهت عبادت اين است كه انسان با پرستش پروردگارش به خدا نزديك ميشود.
بُعد ديگر در بعضي از عبادتها راز و نياز با خدا است.
مسئله ديگري كه در عبادت محقّق ميشود، اداي تكليف است، يعني با واجب شدن عبادت، تكليفي بر عهده انسان ميآيد. وقتي مكلّف واجبي را به عمل آورد، تكليف الهي را به جا آورده است. اما اگر واجب را انجام ندهد، تكليف به عهده وي باقي است. پس چون عبادت تكليف الهي است، بدون انجام آن، تكليف از ذمه انسان ساقط نميشود. از اين رو هر عبادتي اگر در وقتش ادا نشد، مثل نماز، روزه، خمس و زكات و... واجب است بعداً قضا شود. چنانچه مكلّف در زمان حيات خود به وظيفهاش عمل ننمود، واجب است بعد از مرگش كسي به نيابت از وي، واجب الهي را انجام دهد تا تكليف از گردن وي ساقط شود، نيز ثواب عمل به وي برسد.
از آن چه گفته شد معلوم گرديد كه اصل در عبادت، قرب به پروردگار است، نه راز و نياز، چرا كه اوّلاً در اكثر عبادتها راز و نياز مطرح نيست؛ ثانياً در عبادتي كه راز و نياز مطرح است، اغلب افراد توجه به راز و نياز ندارد، بلكه آن را به عنوان تكليف الهي انجام ميدهند، مثلاً بيشتر ما در حال نماز غافل از خضوع و خشوع و توجه به خدا هستيم؛ حواسمان پرت است و انواع و اقسام فكرها از ذهنمان خطور ميكند، ولي چون خدا فرمود، نماز بخوانيد، نماز ميخوانيم. اين گونه نمازها درست است كه ممكن است آثار و بركات نماز با خشوع را نداشته باشد، ولي چون قربة الي اللَّه انجام ميگيرد و به عنوان اطاعت امر الهي خوانده ميشود، تكليف الهي از گردن انسان ساقط ميكند و عذاب ترك نماز را بر طرف مينمايد. اين اثر بسيار مهمي است كه نماز خواندن دارد.
از طرف ديگر وجوب قضاي عبادتها حتي پس از مرگ مكلّف، نشان دهنده اهميّت بسيار مهم عبادت در سعادت و خوشبختي انسان است، يعني عبادت چنان نقشي در تأمين سعادت آدمي دارد كه پس از مرگش نيز بايد عبادت هايي كه به گردنش آمده، از او انجام گيرد و زنده گان از اين معنا درس گرفته و به اهميّت عبادات بيشتر آگاه شوند. در عين حال با قضاي نماز و روزه از طرف ميّت اگر چه هدف اوّل و دوّم، يعني راز و نياز و قرب به خداوند حاصل نميشود، ولي اداي تكليف شده است.
|
