جواب:
آري قرآن ميگويد: ان الدين عند الله الاسلام؛(1) همانا دين نزد خدا اسلام است.
نيز ميفرمايد: و من يبتغ غير الاسلام ديناً فلن يقبل منه؛(2) هر كه جز اسلام ديني را بجويد، هرگز از او پذيرفته نشود.
در توضيح اين آيه شهيد مطهري ميگويد: اسلام همان تسليم است و دين اسلام همان دين تسليم (در مقابل حق) است، ولي حقيقت تسليم در هر زماني شكلي داشته و در اين زمان شكل آن همان دين گرانمايه پيامبر اسلام(ص) است. قهراً كلمه اسلام تنها بر آن منطبق ميگردد. به ديگر سخن: لازمه تسليم خدا شدن، پذيرش دستورهاي او ميباشد و روشن است كه همواره بايد به آخرين دستور خدا عمل شود. آخرين دستور خدا همان است كه آخرين رسول او آورده باشد.(3)
اين سخن را كه دين اسلام، دين بر حق و تكامل يافته اديان الهي است، از دو زاويه ميتوان مورد تحقيق قرار داد: يكي از زاويه و منظر درون ديني است، و ديگري از نگرش برون ديني، ليكن در اين جا به پاسخ از نگرش درون ديني بسنده ميكنيم:
يك مسلمان با نگاه به آيات و روايات به اين نتيجه ميرسد كه اسلام بر ديگر اديان و مكاتب برتري دارد. اگر چه مسلمانان به حكم آمن الرسول بما أنزل اليه من ربه و المؤمنون كل آمن بالله و ملائكته و كتبه و رسله؛ پيامبر به آنچه از جانب پروردگارش بر او نازل شده است ايمان آورده است، و مؤمنان همگي به خدا و فرشتگان و كتابها و فرستادگانش ايمان آوردهاند.(4) به تمامي پيامبران گذشته ايمان دارد، ولي معتقدند دين اسلام، دين اسلام، دين اسلام يافته آدم، نوح، ابراهيم، موسي و عسي(ع) است كه با تكميل رهنمودهاي وحياني و تمت كلمة ربك صدقاً وعدداً؛ و سخن پروردگارت به راستي وداد، سرانجام گرفته است.(5) اين دين مورد رضاي خداوندي است و رضيت لكم الاسلام ديناً؛ و اسلام را براي شما (به عنوان) آييني برگزيدم.(6)
بدين جهت است كه قرآن پيام آور اين شريعت را خاتم انبيا معرفي كرده است. ... و لكن رسول الله و خاتم النبيين؛ پيامبر فرستاده خدا و خاتم پيامبران است.(7)
از نگاه درون ديني، پيامبران جملگي در يك مسير و پيامبر قبلي مبشر پيامبر بعدي و بعدي تأييد كننده قبلي است. (7) آخرين آنان، برترين، و پيامش بهترين پيامها است كه از آن به دين حق، در برابر اديان باطل، يا دين برتر در برابر شرايع پيشين آسماني ياد ميشود. در منطق قرآن اديان آسماني نداريم، بلكه يك دين است كه با مقتضيات سازمان تكامل يافته است.
به قول محمود شبستري:
يكي خط است از اول تا به آخر
بر او خلق خدا جمله مسافر
در اين ره انبيا چون ساربانند
دليل و رهنماي كاروانند
وز ايشان سيد ما گشته سالار
هم او اول، هم او آخر در اين كار
بر او ختم آمده پايان اين راه
بدو منزل شده ادعوا الي الله
حال با توجه به آنچه كه از اين نگرش گذشت ميگوييم: يك مسلمان نميتواند بپذيرد، ديني غير از دين اسلام مورد پذيرش خداي بزرگ است.
به مقتضاي اين بينش ميگويد: جهان بيني و ايدئولوژي و نظام اخلاقي و ارزشي اسلام بر ديگر مكتبها برتري دارد. اين برتري، عقيدتي و ايدئولوژي است، نه تبعيض در داوري و يا تبعيض نژادي و نبايد برتري عقيدتي را به تبعيض تعبير نمود، چون اگر مراد از تبعيض، رفتار يا داوري نابرابر نسبت به افراد بشر باشد، اين نه رفتار است و نه داوري نابرابر.
اگر مراد از تبعيض، نژادي باشد، ميگوييم: مسلمانان چنين عقيدهاي ندارند كه يك نژاد خاصي به بهشت ميروند، بلكه ميگويند هر كه اعتقاد و زيستنش راستين باشد، به بهشت راه پيدا ميكند اگر گفته شد: فلان اعتقاد راستين است، ولي عقيده ديگر راستين نيست، به اين تبعيض نميگويند. اين جا سخن در حق و باطل است، نه تبعيض و تساوي.
حال در آخرت حساب و كتاب ديگران چگونه است، ميگوييم: پاسخ اين سخن دقيقاً بر ما روشن نيست، ليكن خداوند معيار قرار داده و گفته است: در صورتي كه حجت بر مردم تمام نباشد، مجازات نميگردند ما كنا معذّبين حتي نبعث رسولاً؛ و ما تا پيامبري برنينگيزيم، به عذاب نميپردازيم.(8)
به مقتضاي حكم عقل و آيات و روايات افراد غير مسلمان اگر به حقانيت دين اسلام باور داشته باشند، ولي از روي عناد و لجاجت آن را نپذيرند، در قيامت معذب خواهند بود. اگر از روي عناد و لجاجت نباشد، بلكه همت به خرج نداد و اقدامي براي شناخت دين حق نكرده و بدين جهت از اسلام دور مانده باشند، عقلاً به جهت اقدام و تلاش نكردن مستحق مجازات خواهند بود. البته اين به معناي خلود در جهنم و عذاب الهي نيست اگر از روي تقصير نباشد، بلكه تلاش كرده و با اين وجود به حقانيت دين اسلام نايل نشدهاند، اگر بر اساس رهنمودهاي عقلي و فطري كارهاي خوب و با قصد نيك انجام داده باشند، اميد است مورد رحمت خداوندي قرار گيرند. قرآن درباره اين گونه افراد ميگويد: اينها مستضعف هستند. و ميبايست به رحمت خداوندي اميدوار باشند.و ءاخرون مرجون لأمر الله؛ وعدهاي ديگر (كارشان) موقوف به فرمان خدا است.
پينوشتها:
1 - آل عمران (3) آيه 19.
2 - همان، آيه 85.
3 - اقتباس از مجموعه آثار شهيد مطهري، ج 1، ص 277.
4 - بقره (2) آيه 285.
5 - انعام (6) آيه 115.
6 - مائده (5) آيه 3.
7 - احزاب (33) آيه 40.
8 - اسرا (17) آيه 15.
9 - توبه (9) آيه 106.
|
