جواب:
علّت و فلسفةاحكام شرعي براي ما انسان هاي عادي و حتّي بر علما و فقهاي دين روشن نيست، از جمله دربارة نماز و روزة مسافر كه علّت اصلي آن مشخص نشده است كه آيا علّت آن خستگي بوده يا دور شدن از محلّ زندگي يا چيز ديگر؟ اگر بگوييد علّت آن خستگي بوده است اشكال شما كه الآن مسافرت ها خيلي آسان است، وارد است. بنابراين علّت فرضي نبايد نماز را شكسته خواند و بايد روزه را گرفت، چون در مسافرت هاي امروزي خستگي نيست، ولي ظاهراً خستگي ناشي از سفر،علت شكسته شدن نماز نيست، زيرا اگر خستگي علّت باشد، بايد كسي كه مسافر نيست ولي در اثر كار و تلاش خسته شده، نمازش را شكسته بخواند و روزه نگيرد،حتي اگر در وطن باشد. علما مي گويند: هر حكمي دائر مدار علّت آن است (در صورتي كه علّت مشخص باشد) مثلاً اگر گفته شد : شراب حرام است چون مست كننده است، در اين حكم علّت حرمت خمر معلوم شده است. علما از اين علّت گسترش دليل و حكم را استفاده مي كنند و مي گويند :گويا شارع گفته هر مست كننده اي حرام است. بناببراين اگر غير از خمر، مايع ديگري هم مست كننده باشد حرام خواهد بود. به تعبير ديگر: هركجا اين علّت بود، حكم تحريم هم خواهد بود.
در بحث نماز مسافر علّت شكسته شدن نماز در آيه و روايتي مشخص نشده است. بعضي از علما نظر داده اند، ولي اشكالش آن بود كه گفته شد. بنابراني بايد بگوييم علّت اصلي و فلسفة واقعي احكام خدا براي كسي روشن نيست. از طرفي ما نمي توانيم از خود و با حدس و گمان حكمي را اثبات يا نفي كنيم يا چيزي را علّت بدانيم. اگر دليل متقني داشتيم، مي پذيريم وگرنه بر اساس ظاهر آن چه از معصومان(ع) رسيده است، بسنده مي كنيم. خوشبختانه از آية واذا ضربتم في الارض...؛1هنگامي كه سفر كرديد اشكالي ندارد (وبايد) نمازتان را قصر بخوانيد.2
در روايات شيعه و سنّي آمده است كه: كوتاه خواندن نماز و روزه نگرفتن در سفر، يك نوع تخفيف و تسهيل الهي است و ادب اقتضا مي كند انسان تخفيف و هديه را رد نكند و نسبت به آن بي اعتنايي به خرج ندهد.
امام صادق(ع) فرمود: افطار در سفر و نماز قصر از هداياي الهي است. كسي كه از اين كار صرف نظر كند هدية الهي را ردّ كرده است. به همين مضمون از پيامبر(ص) نيز نقل شده است.3
1 نساء (4) آية 101.
2 كلمة لا جناح براي جلوگيري از استبعادي است كه برخي از مردم مي پنداشتند كه در سفر نبايد شكسته خواند، مانند كلمة لاجناح در سعي بين صفا و مروه كه در آنجا سعي بين صفا و مروه، يكي از واجبات مهم حج و عمره است و براي رفع استبعاد آورده شده است.
3 تفسير نمونه،ج 4، ص 97.
|
