جواب:
بردگي و رقيّت از اسارت نيروهاي دشمن در جنگ به وجود مي آيد. در جنگ ها خواه ناخواه نيروهاي طرفين به اسارت يكديگر در مي آيند. در زمان هاي قديم اگر از دشمن اسير مي گرفتند زندان كردن آن ها محتاج به هزينه هاي هنگفت بود. از اين رو آن ها را به افراد ثروتمندي مي فروختند. اينان موظف بودند براي صاحبان خود كار كنند و در خدمت آنان باشند. مسئلة بردگي و رقيّت قبل از اسلام بود و در اسلام مورد تأييد قرار گرفت. اتفاقاً اين طرح در مورد اسيران جنگي كم هزينه تر از زندان كردن اسيران است. از طرفي بر اثر فروش اسيران بودجه اي به بيت المال تزريق مي شود و مسئوليت نگهداري آنان از دوش دولت برداشته مي شود. حضرت اسيران در بين مردم باعث تأثير پذيري آنان از فرهنگ جامعه مي شود مثلاً اسيراني كه كافر بودند و در اختيار مسلمانان قرار مي گرفتن، امامان بزرگوار بعضي از آنان را مي خريدند، بعد آنان را تحت تربيت اسلامي قرار مي دادند، سپس آزاد مي كردند. بنابراين گرچه رقيّت و بردگي در افكار عموم جهانيان چهرة بدي دارد ولي راهكار مناسبي براي ادارة اسيران جنگي است. اگر آياتي در اين زمينه آمده و در فقه احكامي بر آن مترتب شده، الآن هم قابل اجرا است و احكام آن ها منسوخ نشده است، گرچه موضوعيتي فعلاً ندارد. البته بر اساس آية چهار سورة محمد (ص) اختيار آزاد كردن اسيران يا عبوديت آنان بر اساس مصالح مسلمانان و به اختيار حاكم است. ممكن است حاكم اسلامي در يك زمان مصلحت نداند چنان كه در زمان فعلي مصلحت نيست.
با واضح شدن مسئلة بردگي روشن شد افرادي كه در اثر بدهكاري يا ظلم و جنايت به زندان افتاده اند از مسئلة بردگي جدا هستند و تحت ظابطة عتق رقبه محسوب نمي شوند گرچه كمك كردن به آنان براي نجات از زندان ثواب عظيم دارد.
|
