جواب:
پرسش نقطة شروع و مبدأ جهش فكري است، بدين لحاظ يك امتياز در مسير تفكر است. كسي كه توان طرح سؤال ندارد و پرسيدن را نياموخته، هنور در نقطه شروع قرار نگرفته است.
جستجوگري و طرح پرسش و در صدد پاسخ بر آمدن، نياز و گرايش دروني است.
اميرالمؤمنين كه در اوج معرفت قرار دارد، افتخار و امتياز خود را ميان اصحاب پيامبر سؤال كردن مي داند.
همة ياران پيامبر اهل پرسش و كاوش نبودند تا آن جا كه برخي دوست داشتند صحراگرد يا رهگذري برسد و پرسش مطرح كند و آنان هم بشنوند، ولي من هر آن چه را اتفاق مي افتاد، با پيامبر در ميان مي گذاشتم و از آن سؤال مي كردم و نگه مي داشتم.(1)
البته پرسشگري را وسيله يافتن حق و درك واقعيت بايد قرار داد و از پرسش هايي كه جنبة سرگرمي ذهني و اشتغال مغزي دارد، پرهيز كرد،(2) از اين رو اگر سؤال ابزار آزار گردد، از انحطاط جامعه خبر مي دهد،(3) در حالي كه سؤال بايد ابزار آموختن باشد.(4)
بسياري از كساني كه پرسش مطرح نمي كنند، جرأت پرسيدن ندارند. اساساً چون و چرا كردن جسارت مي طلبد و تا ذهن توان زيرو رو كردن و دستكاري در داده هاي ديگران را نداشته باشد، پرسش پديد نمي آيد. تا اعتماد به نفس وجود نداشته باشد، طرح سؤال و ابراز پرسش صورت نمي گيرد.
آن چه در اين جا براي ما اهميت دارد، پرسش هاي اعتقادي و ديني است كه آيا با محدوديتي همراهند يا طرح هر گونه سؤالي آزاد است؟
در بررسي مسأله از ديد شرعي بايد گفت كه: در متون ديني، هيچ گونه محدوديتي در اين باره به چشم نمي خورد و هيچ خط قرمزي براي طرح پرسش ها ترسيم نشده است. ميان انبوهي از پرسش هايي كه از پيشوايان معصوم انجام شده است، موردي كه پرسش غير مشروع و حرام معرفي شده باشد، ديده نمي شود. هم چنين هيچ سؤالي بدون پاسخ نماند و به آن بي اعتنايي نشده است.
البته هر سؤال ميزان دانش و فهم پرسشگر را نشان مي دهد و چه بسا طرح سؤال خاصي از سوي فردي كه انتظار بيشتري از او مي رود، باعث تعجب يا نگراني باشد، ولي به هر حال به هر كس پاسخي در حد فهم او ارائه شده است.
در ضمن انسان بايد به دنبال معارفي باشد كه براي او سود و منفعت داشته و بر كمال معرفتي او بيفزايد.
برخي از سؤالات است كه داشتن يا نداشتن پاسخ آن سودي ندارد. چنين سؤالاتي نه تنها مطلوب و خوب نيست، بلكه حتي منفي مي باشد. در دعاها آمده كه گفته اند: پناه مي بريم از دانشي كه سود و نفعي نرساند. اميدواريم كه با روحية پرسشگري كه در شما مي بينيم، به مراتب بالاي معرفت و كمال نائل شويد.
پي نوشت ها:
1. نهج البلاغه، خ 210.
2. همان، حكمت 320.
3. همان، حكمت 343.
4. ابن شعبه حراني، تحف العقول، ص 41.
|
