جواب:
پيش از اين به سؤال سركار پاسخ داده شد اما از آن جا كه جواب را قانع كننده نيافتيد، توضيح بيشتري مي دهيم.
مفهوم برج، قوابت، خمسه متحيره
پايه گفتار منجمان و استخراجات آنها روي بروج دوازده گانه و حلول هر يك از سيارات و آفتاب و ماه در اين بروج است. در نتيجه ابتدا مفهوم آنها را معيّن مي كنيم.
علماي هيئت و نجوم در گذشته، عالَم نجومي يا جهان هستي را به كرهاي تشبيه ميكردند كه مركزش زمين و محيطش لايتناهي بود و تمام آن چه را در آسمان ديده مي شود، داخل اين كره دانسته و هر يك را به نام و نشاني مي شناختند.
آنها محيط اين كره بي پايان را مانند محيط دايره به 360 درجه تقسيم كرده و همان طور كه سال را دوازده قسمت مي نمودند، محيط كره را نيز به دوازده قسمت مساوي (هر قسمت معادل سي درجه) تقسيم نموده و هر يك از آنها را يك برج مي ناميدند. نام اين برجها از اوّل اعتدال بهاري، به ترتيب عبارتند از:
حمل (پره)، ثور (گاو)، جوزا (دوپيكر)، سرطان (خرچنگ)، اسد (شير)، سنبله (گندم)، ميزان (ترازو)، عقرب (كژدم)، قوس (كمان)، جدي (بزغاله)، دلو (سطل) وحدت (ماهي). به عبارت واضحتر يكدسته از ستارگاني را كه در حدود سي درجه اوّل واقعند و در آسمان به شكل برده ديده مي شوند، حمل ناميدند. دسته دوم را كه در سي درجه دوم واقع بودند، ثورنام نهادند. همين طور تا آخر.
اين تقسيم بندي از آن جهت صورت گرفته بود كه جا و مكان اجرام آسماني را بتوانند به دقت معيّن نمايند، مثلاً مي گويند دب اكبر در برج اسد است و صورت جبار در برج جوزا. به همين ترتيب جاي سيار كواكب را تعيين مي كردند. واضح است كه مكان ستارگان در آسمان تغييرناپذير و ثابت است. به همين دليل آنها را ثوابت مي ناميدند.
خمسه متحيره اجرامي آسماني هستند كه در حال حركتند و هر بار در يكي از بروج واقع مي گردند. اجرام فراوانند كه در نجوم قديم پنج تاي آنها جائز اهميت بسيار بودند: عطارد، زهره، مريخ، مشتري و ذحل.
هر يك از اين سيارات به مرور زمان مقابل يكي از دوازده برج واقع شده، از آن گذشته و وارد ديگي مي گردد. هم چنين از آن جا كه سرعت اين سيارات و مدت دوران آنها با هم فرق دارد، ممكن است گاهي دو يا چند تاي آنها در يك درجه از يك برج واقع شوند كه اين حالت را مقارنه مي گويند.(1)
منجمان از وقوع هر يك از اين سيارات در يكي از برجها يا مقارنه آنها، برداشت هايي دارند و مطابق قواعد حدس هايي مي زنند كه بعضي به افسانه و خرافه شباهت دارد و بعضي حقيقت دارد. يكي از اين حوادث قرار گرفتن قمر در عقرب است كه آن را بدشگون مي دانند و بسياري از كارها را در آن انجام نميدهند، مثل عقد ازدواج، مسافرت، تجارت و خريد كالا و... را كه طي احاديث و روايات از بسياري از آنها منع شده است.
چنان كه در شكل پيوست ملاحظه مي شود، دوازده برج فلكي در كنار هم قرار گرفته و هر يك از خمسه متحيره به علاوه قمر به طور فرضي در آن نشان داده شدهاند.
جدي10 قوس 9
دلو 11 عقرب 8
2
حوت 12 ميزان 7
1 6
حمل 1 3 5 سنبله 6
4
ثور 2 اسد 5
جوزا 3 سرطان 4
عطارد: 1
زهره: 2
مريخ: 3
زحل: 4
مشتري: 5
ماه: 6
حركت سيارات موافق عقربههاي ساعت فرض شده، نقطههاي داخل دايره نماد ستارگان آسمان است. در شكل دو سياره زهره و عطارد در حال مقارنه در برج دلو واقع شدهاند. مريخ به محاذات حمل، زحل به مجازات سرطان، مشتري به محاذات سنبله وقمر در عقرب واقع شده است. از آن جا كه مدار ماه به دور زمين، مداري تقريباً دايره است، ميزان قرار داشتن ماه در هر يك از برجها برابر است با مدت زماني كه ماه با سرعت خود كما 30 درجه را در دايرهاي به شعاع فاصله ماه تا زمين مي پيمايد كه آن را در مكانيك از رابطه: y=r (sin(wt به دست مي آورند. y محيط كمان 30 درجه، r شعاع دايره (ارتفاع ماه از زمين).
اُمگا(w) سرعت زاويهاي ماه و t زمان گردش است. با توجه به اين كه مقدار كمان از رابطه محيط دايره به دست مي آيد (2Rr = محيط دايره)، (Rr6 = محيط كمان) و سرعت ماه و ارتفاع آن از زمين معلوم است، محاسبه مقدار t كار سادهاي است.(2) هم چنين با دانستناين كه زمان گردش ماه به دور زمين اغلب سي روز است، با تقسيم آن بر دوازده، به عدد 2/5 مي رسيم؛ يعني ميزان وقوع ماه در برج عقرب در هر ماه حدود 2/5 روز يعني شصت ساعت است، ولي از آنجا كه زمان گردش ماه به دور زمين دچار كاستي مي گردد و يكسان نيست، براي هر ماه بايد جداگانه به حساب زمان وقوع قمر در عقرب پرداخت كه مي توانيد در بسياري از تقويمها آن را بيابيد.
پي نوشتها:
1. برگرفته از دو كتاب اصول هيئت و نجوم و تنجيم؛ حقايق و اوهام، اثر سرتيپ سيد باقر هيدي.
2. براي اطلاعات بيشتر مي توانيد به كتب مكانيك، بخش حركت دوراني و سرعت زاويهاي مراجعه كنيد، از جمله فيزيك هاليدي. همين مبحث.
|
