جواب:
1. افزون بر آية شريف مطرح شده در پرسش، قرآن كريم در آيات 261 ـ 274 سوره بقره نيز، به تفصيل به موضوع انفاق پرداخته كه مراجعه به آنها در روشنتر شدن مطلب، بسيار مؤثر است در اين آيات، ضمن تشويق به انفاق، به شرايط آن نيز اشاره شده كه مهمترين آنها، اخلاص در انفاق و ريا نكردن در آن منت نگذاشتن پس از انفاق به نيازمند و پرداخت آن به صورت آشكار و مخفي است.
2. در ميان آيات مزبور، آية 271، با پرسش شما بيشتر متناسب است از اين رو، دربارة آن، توضيحاتي داده ميشود. در اين آية شريف آمده است: لَيسَ عَلَيكَ هُدغهُم ولـَكِنَّ اللّهَ يَهدي مَن يَشأُ وما تُنفِقوا مِن خَيرٍ فَلاِ َنفُسِكُم وما تُنفِقونَ اِلآابتِغأَ وجهِ اللّهِ... هدايت آنها ]به طور اجبار[ بر تو لازم نيست ]از اين رو ترك انفاق به غير مسلمانان، براي اجبارشان به اسلام صحيح نميباشد[، ولي خداوند هر كس را بخواهد ]و شايسته باشد[ هدايت ميكند، و آن چه را از خوبيها انفاق ميكنيد، براي خودتان است، ]ولي[ جز براي رضاي خدا انفاق نكنيد، درباره اين قسمت از آيه نكاتي تأمل شدني است:
الف ـ اين آيه شريف، موضوع جواز انفاق به غير مسلمانان را بيان ميفرمايد، بدين توضيح كه فشار وارد كردن بر غير مسلمانان فقير به منظور انتخاب اسلام صحيح نيست از اين رو همان گونه كه بخششهاي الهي و نعمتهاي او در اين جهان، صرف نظر از عقيده و آيين، شامل حال همة انسانها ميشود، مؤمنان نيز بايد، هنگام انفاقهاي مستحبي و رفع نيازمنديهاي بينوايان، در مواقع لزوم حال غير مسلمانان را رعايت كنند البته اين رويكرد، در صورتي است كه انفاق بر غير مسلمانان، به منظور انجام كمكي انساني بوده، موجب تقويت كفر و پيش برد نقشههاي شوم دشمنان دين نشود، بلكه آنها را به روح انسان دوستي اسلام آگاه سازد.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 2، ص 259، دارالكتب الاسلامية.) و سبب جلب و جذب آنان به اين دين گردد. در فقه اسلام از چنين كمكهايي، به مؤلفة قلوبهم يعني تأليف و جذب قلوب غير مسلمانان به اسلام ياد شده است.
ب ـ عبارت وما تُنفِقونَ اِلآابتِغأَ وجهِ اللّهِ يعني مسلمانان تنها براي خدا و طلب خشنودي او، از اموال خود انفاق ميكنند. در آية شريف، مورد بحث، مطلق است، از اين رو، انفاق بر غير مسلمان، چنان چه در راه خدا و جلب خشنودي او باشد، شامل اطلاق آيه شده، چنين انفاقي اشكالي نخواهد داشت.(الميزان في تفسير القرآن، علامه طباطبايي، ج 2، ص 405، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات.) البته همان گونه كه ياد آوري شد، نبايد موجب تقويت آنها در كفر شود، بلكه سبب عظمت اسلام، ترويج آن و يا سوق دادن آنان به اسلام گردد: با توجه به اين نكته، هر چند صرف پاي بند نبودن به دستورهاي اسلام، مانند نماز، روزه و...، سبب نميشود كه چنين اشخاصي در گروه غير مسلمان قرار گيرند، ولي با اين وجود، اگر انفاق به گروهي كه در آيه شريف مورد پرسش بدانها اشاره شده، در شرايط مزبور، يعني بيتوجهي به واجبات ديني، موجب تقويت اين عملكرد اشتباه آنان شود، بيترديد مشمول انفاق نبوده، اولويت در انفاق، با مسلمانان پاي بند به واجبات و تكاليف ديني خواهد بود البته، اگر قرار باشد به هر دليلي، تنها به همين گروهِ ناپايبند به واجبات ديني انفاق شود، بديهي است كه گروه ياد شده در آيه، اولويت خواهند داشت.
3. افزون بر پرداختهاي مالي مستحب، انفاق در مفهوم كلي خود، شامل پرداختهاي مالي واجب، مانند خمس، زكات، كفارههاي مالي و... نيز ميشود(همان، ص 383.) كه از جملة آنها، وجوب پرداخت نفقه بر افراد تحت تكفّل و سرپرستي در اين صورت در مقايسه با نفقه ساير بستگان از جمله پدر و مادر نفقة زن داراي امتيازهاي ويژهاي است، ولي در هر صورت، نفقه پدر و مادر نيز بر فرزندان واجب است. امتيازهاي ياد شده دربارة نفقه همسر، و همچنين شرايط لزوم پرداخت نفقه بر پدر و مادر و ساير بستگان در مواد 1195 ـ 1206 قانون مدني كشور بيان شده است. براي آگاهي بيشتر، ميتوانيد بدانها رجوع كنيد.
|
