در ايـن آيـه بـار ديگر به مساله امر به معروف و نهى از منكر و ايمان به خدابازگشته و مى فرمايد: ((شـمـا بهترين امتى بوديد كه به سود انسانها آفريده شديد (چه اين كه ) امر به معروف مى كنيد و نـهى از منكر, و به خدا ايمان داريد)) (كنتم خير امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف وتنهون عن المنكر وتؤمنون باللّه ).
جالب اين كه دليل بهترين امت بودن مسلمانان ((امر به معروف و نهى از منكركردن , و ايمان بخدا داشـتـن )) ذكـر گـرديده , و اين مى رساند كه اصلاح جامعه بشرى بدون ايمان و دعوت به حق و مـبـارزه بـا فساد ممكن نيست به علاوه انجام اين دوفريضه , ضامن گسترش ايمان و اجراى همه قوانين فردى و اجتماعى مى باشد وضامن اجرا عملا بر خود قانون مقدم است . سـپـس اشـاره مى كند كه مذهبى به اين روشنى و قوانينى با اين عظمت منافعش براى هيچ كس قـابل انكار نيست , بنابراين ((اگر اهل كتاب (يهود و نصارى )ايمان بياورند به سود خودشان است (امـا مـتـاسـفـانـه تـنها) اقليتى از آنها پشت پا به تعصبهاى جاهلانه زده اند و اسلام را با آغوش باز پذيرفته اند در حالى كه اكثريت آنهااز تحت فرمان پروردگار خارج شده اند)) (ولو آمن اهل الكتاب لكان خيرا لهم منهم المؤمنون واكثرهم الفاسقون ).
آيـه 111ـ شـان نـزول : در شـان نـزول ايـن آيـه و آيه بعد نقل شده : هنگامى كه بعضى از بزرگان روشن ضمير يهود همچون عبداللّه بن سلام با ياران خود آيين پيشين را ترك گفته و به آيين اسلام گـرويـدنـد, جمعى از رؤساى يهود به نزد آنها آمدند و زبان به سرزنش و ملامت آنان گشودند و حتى آنها را تهديد كردند كه چرا آيين پدران ونياكان خود را ترك گفته و اسلام آورده اند ؟ آيه به عنوان دلدارى و بشارت به آنها وساير مسلمانان نازل گرديد.
تـفـسـير: اين آيه و آيه بعد در حقيقت متضمن چند پيشگويى و بشارت مهم به مسلمانان است كه همه آنها در زمان پيامبراكرم (ص ) عملى گرديد:.
1ـ ((اهل كتاب هيچ گاه نمى توانند ضررمهمى به شما (مسلمانان ) برسانند, وزيانهاى آنها جزئى و زودگذر است )) (لن يضروكم الا اذى ).
2ـ ((هرگاه در جنگ با شما روبرو شوند سرانجام شكست خواهند خورد و پيروزى نهايى از آن شما (مـسلمانان ) است و كسى به حمايت از آنان برنخواهد خاست ))(وان يقاتلوكم يولوكم الا دبار ثم لا ينصرون ).
(آيه 112)ـ سوم : آنها هيچ گاه روى پاى خود نمى ايستند, و همواره ذليل وبيچاره خواهند بود, مگر اين كه در برنامه خود تجديدنظر كنند و راه خدا پيش گيرنديا به ديگران متوسل شوند و موقتا از نيروى آنها استفاده كنند (ضربت عليهم الذلة اينماثقفوآ).
طولى نكشيد كه اين سه وعده و بشارت آسمانى در زمان خود پيامبراسلام (ص ) تحقق يافت .
سـپـس در ذيـل اين جمله اين مى فرمايد: تنها در دو صورت است كه مى تواننداين مهر ذلت را از پـيـشانى خود پاك كنند, نخست ((بازگشت و پيوند با خدا و ايمان به آيين راستين او)) (الا بحبل من اللّه ).
((و يا وابستگى به مردم و اتكا به ديگران )) (وحبل من الناس ).
بـنابراين , يا بايد در برنامه زندگى خود تجديدنظر كنند و به سوى خدا بازگردند و خاطره خيال شـيـطـنـت و كـيـنـه توزى را از افكار خود بشويند, و يا از طريق وابستگى به اين و آن به زندگى نفاق آلود خود ادامه دهند.
سـپس قرآن به ذلتى كه يهود بدان گرفتار آمده اشاره كرده , مى گويد: ((و درخشم خدا مسكن گزيده اند, و مهر بيچارگى بر آنها زده شده )) (وبؤا بغضب من اللّه وضربت عليهم المسكنة ).
بـه ايـن تـرتـيـب يهود بر اثر خلافكاريها نخست از طرف ديگران مطرود شدند وبه خشم خداوند گرفتار آمدند و سپس تدريجا اين موضوع به صورت يك صفت ذاتى ((احساس حقارت )) درآمد.
در پـايـان آيـه دلـيـل ايـن سـرنوشت شوم يهوديان را بيان مى كند, مى فرمايد: اگرآنها به چنين سرنوشتى گرفتار شدند, نه به خاطر نژاد و يا خصوصيات ديگرآنهاست , بلكه به خاطر اعمالى است كـه مرتكب مى شدند, ((چرا كه آنها به آيات خدا كفر مى ورزيدند)) (ذلك بانهم كانوا يكفرون بيات اللّه ).
و دوم ايـن كه : اصرار در كشتن رهبران الهى و پيشوايان خلق و نجات دهندگان بشر يعنى انبياى پروردگار داشتند ((و پيامبران را به ناحق مى كشتند)) (ويقتلون الا نبي بغير حق ).
و سـوم ايـن كه : آلوده به انواع گناهان مخصوصا ظلم و ستم و تعدى به حقوق ديگران و تجاوز به مـنافع ساير مردم بوده اند و اگر چنين ذليل شدند ((به خاطر آن است كه گناه كردند و به حقوق ديگران تجاوز مى نمودند)) (ذلك بما عصوا وكانوايعتدون ).
و مسلما هر قوم و ملتى كه داراى چنين اعمالى باشند سرنوشتى مشابه آنهاخواهند داشت .
آيه 113ـ شان نزول : در شان نزول اين آيه و دوآيه بعد, گويند هنگامى كه ((عبداللّه بن سلام )) كه از دانشمندان يهود بود با جمع ديگرى از آنها اسلام آوردنديهوديان و مخصوصا بزرگان آنها از اين حـادثـه بـسـيـار نـاراحـت شدند, و در صددبرآمدند كه آنها را متهم به شرارت سازند تا در انظار يـهوديان , پست جلوه كنند, وعمل آنها سرمشقى براى ديگران نشود, لذا علماى يهود اين اشعار را در مـيـان آنـهـاپـخـش كـردنـد كـه تنها جمعى از اشرار ما به اسلام گرويده اند ! اگر آنها افراد درستى بودند آيين نياكان خود را ترك نمى گفتند و به ملت يهود خيانت نمى كردند, آيه نازل شد و از اين دسته دفاع كرد.