در آيـات گـذشـته ديديم كه خداوند مسلمانان را دعوت به فداكارى همه جانبه در مسير جهاد و بـرانداختن ريشه شرك و بت پرستى مى كند, و به آنها كه عشق زن و فرزند, اقوام و خويشاوندان , و مـال و ثـروت آن چنان روحشان را فراگرفته كه حاضر به فداكارى و جهاد نيستند, شديدا اخطار مى كند.
به دنبال آن به مساله مهمى اشاره مى كند كه هر رهبرى درلحظات حساس بايد پيروان خود را به آن مـتـوجـه سـازد, و آن ايـن كه : اگر عشق مال و فرزند گروهى از افرادضعيف الايمان را از جهاد بزرگى كه با مشركان در پيش داشتند باز دارد, نبايد گروه مؤمنان راستين از اين موضوع نگرانى بـه خود راه دهند, براى اين كه خداوند نه درآن روزهايى كه نفراتشان كم بود (مانند ميدان جنگ بـدر) آنها را تنها گذارد, و نه درآن روز كه جمعيتشان چشم پركن بود (مانند ميدان جنگ حنين ), انـبـوه جـمـعـيـت دردى را ازآنـهـا دوا كـرد,بـلـكه در هرحال يارى خدا ومددهاى او بود كه باعث پيروزيشان شد.
لـذا نـخـسـت مـى گويد: ((خداوند شما را در ميدانهاى بسيارى يارى كرد)) (لقدنصركم اللّه فى مواطن كثيرة ).
عدد ميدانهاى نبرد اسلام و كفر در زمان پيامبر به هشتاد مى رسد.
سـپـس اضـافه مى كند: ((و در روز حنين شما را يارى نمود, در آن روز كه فزونى جمعيتتان مايه اعـجـاب شـما بود ولى هيچ مشكلى را براى شما حل نكرد)) (ويوم حنين اذ اعجبتكم كثرتكم فلم تغن عنكم شيئا).
تـعـداد لشكر اسلام را در اين جنگ دوازده هزار نفر نوشته اند كه در هيچ يك ازجنگهاى اسلامى تا آن روز اين عدد سابقه نداشت , آن چنانكه بعضى از مسلمانان مغرورانه گفتند: ((لن نغلب اليوم ))S( هيچ گاه با اين همه جمعيت امروز شكست نخواهيم خورد!.
امـاايـن انـبـوه جمعيت كه گروهى از آنها از افراد تازه مسلمان و ساخته نشده بودند, موجب فرار لشكر و شكست ابتدايى شدند.
ايـن شـكـست ابتدايى چنان بود كه قرآن اضافه مى كند: ((و زمين با آن همه وسعتش بر شما تنگ شد)) (وضاقت عليكم الا رض بما رحبت ).
((سپس پشت به دشمن كرده و فرار نموديد)) (ثم وليتم مدبرين ).
(آيه ) در اين موقع كه سپاه اسلام در اطراف سرزمين حنين پراكنده شده بود, و جز گروه كمى با پـيـامـبـر(ص ) بـاقـى نـمانده بودند, و پيغمبر(ص ) به خاطر فرارآنها شديدا نگران و ناراحت بود, ((خداوند آرامش و اطمينان خويش را بر پيامبرش و بر مؤمنان فرستاد)) (ثم انزل اللّه سكينته على رسوله وعلى المؤمنين ).
((و هم چنين لشكريانى كه شما نمى ديديد, (براى تقويت و ياريتان ) فروفرستاد)) (وانزل جنودا لم تروها).
و در پايان نتيجه نهايى جنگ ((حنين )) را چنين بيان مى كند: ((خداوند افرادبى ايمان و بت پرست را كـيـفر داد)) (وعذب الذين كفروا) گروهى كشته و گروهى اسير و جمعى پابه فرار گذاردند آن چنان كه از دسترس ارتش اسلام خارج شدند.
((و اين است كيفر افراد بى ايمان )) ! (وذلك جزا الكافرين ).
(آيه ) ولى با اين حال درهاى توبه و بازگشت را به روى اسيران وفراركنندگان از كفار باز گذارد كـه اگـر مـايـل بـاشـنـد به سوى خدا باز گردند و آيين حق رابپذيرند, چنانكه قرآن مى گويد: ((سـپس خداوند بعد از اين جريان توبه هر كس رابخواهد (و او را شايسته و آماده براى توبه واقعى بداند) مى پذيرد)) (ثم يتوب اللّه من بعد ذلك على من يشا).
((چرا كه خداوند آمرزنده و مهربان است )) (واللّه غفور رحيم ).
و هـيـچ گـاه درهـاى تـوبـه را به روى كسى نمى بندد, و از رحمت گسترده خودكسى را نوميد نمى سازد.