آخـرين آيه سوره محمد(ص ) تاكيد ديگرى است بر آنچه در آيات گذشته پيرامون مسائل مادى و دلبستگيهاى مردم به آن و انفاق در راه خدا آمده است .
مى فرمايد: ((آرى ! شما همان گروهى هستيد كه براى انفاق در راه خدا دعوت مى شويد, بعضى از شما (اين فرمان الهى را اطاعت مى كنند در حالى كه بعضى )بخل مى ورزند)) (ها انتم هؤلا تدعون لتنفقوا فى سبيل اللّه فمنكم من يبخل ).
در اينجا اين سؤال مطرح مى شود كه در آيات قبل گفته شد خداونداموال شما را مطالبه نمى كند چگونه در اين آيه دستور به انفاق در راه خداداده شده است ؟.
ولى دنباله خود آيه در حقيقت به اين سؤال از دو راه پاسخ مى دهد.
نـخـست مى گويد: ((و هر كسى (كه در انفاق ) بخل ورزد نسبت به خود بخل كرده است )) (ومن يبخل فانما يبخل عن نفسه ).
چـرا كـه نتيجه انفاقها هم در دنيا به خود شما باز مى گردد, زيرا فاصله هاى طبقاتى كم مى شود, آرامـش و امـنيت در جامعه حكم فرما مى گردد, محبت و صفا وصميميت جاى كينه و عداوت را مى گيرد اين پاداش دنيوى شماست .
و هم در آخرت در برابر هر درهم و دينارى مواهب و نعمتهائى به شما ارزانى مى دارد كه هرگز به فكر بشرى خطور نكرده است , بنابراين هر قدر بخل كنيد به خودتان بخل كرده ايد!.
به تعبير ديگر مساله انفاق در اينجا بيشتر ناظر به انفاق براى جهاد است وواضح است كه هرگونه كمك به پيشرفت امر جهاد ضامن حفظ موجوديت واستقلال و شرف يك جامعه است .
پاسخ ديگر اين كه : ((و خداوند بى نياز است و شما همه نيازمنديد)) (واللّه الغنى وانتم الفقرا).
او هم از انفاق شما بى نياز است , و هم از اطاعتتان , اين شما هستيد كه در دنياو آخرت نياز به لطف و رحمت و پاداش او داريد.
اصـولا موجودات امكانيه و ماسوى اللّه سرتاپا فقر و نيازند, و غنى بالذات تنها خداست , آنها حتى در اصـل وجـودشـان دائمـا وابـسـتـه بـه اويند, و لحظه به لحظه از منبع لايزال فيض وجود او مدد مـى گـيـرنـد كـه اگر يك لحظه از آنها قطع فيض كندهستى همه بر باد مى رود ((و فرو ريزند قالبها))!.
آخـرين جمله هشدارى است به همه مسلمانان كه قدر اين نعمت بزرگ و موهبت عظيم را بدانيد كـه خـداوند شما را پاسدار آئين پاكش قرارداد تا حاميان دين و ياوران پيامبر او باشيد ((و هرگاه سـرپـيـچى كنيد, خداوند گروه ديگرى را جاى شما مى آوردپس آنها مانند شما نخواهند بود)) و سخاوتمندانه در راه خدا انفاق مى كنند (وان تتولوا يستبدل قوما غيركم ثم لايكونوا امثالكم ).
آرى ! اگر شما اين رسالت عظيم را ناديده بگيريد, خداوند قوم ديگرى رابرمى انگيزد قومى كه در ايثار و فداكارى و بذل جان و مال و انفاق فى سبيل اللّه به مراتب از شما برتر و بالاتر باشند!.
اين تهديد بزرگى است كه نظير آن در آيه 54 سوره مائده نيز آمده است :.
((اى كـسـانى كه ايمان آورده ايد! هركس از شما از آيين خود باز گردد (به خدازيانى نمى رساند) خداوند در آينده جمعيتى را مى آورد كه آنها را دوست دارد و آنهانيز خدا را دوست دارند, در برابر مؤمنان متواضع , و در برابر كافران نيرومند وشكست ناپذيرند, مردانى كه در راه خدا جهاد مى كنند و هرگز از سرزنش كنندگان هراسى به خود راه نمى دهند)).
اكثر مفسران نقل كرده اند كه : بعد از نزول اين آيه جمعى از اصحاب رسول خدا(ص ) عرض كردند: ((اين گروهى كه خداوند در اين آيه به آنها اشاره كرده كيانند))؟!.
در اين هنگام پيامبر دست بر پاى سلمان ـو طبق روايتى بر شانه سلمان ـ زد وفرمود: ((منظور اين مـرد و قـوم اوسـت , سـوگـنـد به آن كس كه جانم به دست اوست ,اگر ايمان به ثريا بسته باشد گروهى از مردان فارس آن را به چنگ مى آورند))!.
حديث ديگرى از امام صادق (ع ) نقل شده كه مكمل حديث فوق است .
فـرمود: ((به خدا سوگند كه خداوند به اين وعده خود وفا كرده و گروهى را ازغير عرب بهتر از آنها جانشين آنها فرمود)).
((پايان سوره محمد)).