در حـديثى از پيغمبراكرم (ص ) آمده است : ((كسى كه سوره هل اتى را بخواندپاداش او بر خداوند بهشت و لباسهاى بهشتى است )).
و در حـديـثـى از امـام بـاقر(ع ) آمده كه ((يكى از پاداشهاى كسى كه سوره هل اتى را در هر صبح پنجشنبه بخواند اين است كه در قيامت با پيغمبر اكرم (ص ) خواهدبود)).
به نام خداوند بخشنده بخشايشگر.
(آيـه )ـ با اين كه بيشترين بحثهاى اين سوره پيرامون قيامت و نعمتهاى بهشتى است , ولى در آغاز آن سـخن از آفرينش انسان است چرا كه توجه به اين آفرينش زمينه ساز توجه به قيامت و رستاخيز اسـت , مـى فـرمـايد: ((آيا (چنين نيست كه ) زمانى طولانى بر انسان گذشت كه چيز قابل ذكرى نبود))! (هل اتى على الا نسـان حين من الدهر لم يكن شيئا مذكورا).
منظور از((انسان )) دراينجا نوع انسان است , وعموم افراد بشر را شامل مى شود.
(آيه )ـ بعد از اين مرحله , نوبت آفرينش انسان , و موجود قابل ذكر شدن است مى فرمايد: ((ما انسان را از نـطـفـه مختلطى آفريديم , و او را مى آزمائيم , (بدين جهت ) او را شنوا و بينا قرار داديم )) (انا خلقنا الا نسـان من نطفة امشـاج نبتليه فجعلنـاه سميعا بصيرا).
آفـريـنـش انـسـان از ((نـطـفـه مخلوط)) ممكن است اشاره به اختلاط نطفه مرد و زن و تركيب ((اسـپـرم )) و ((اوول )) بوده باشد همان گونه كه در روايات اهل بيت (ع ) اجمالا به آن اشاره شده است .
يـا اشـاره به استعدادهاى مختلفى كه در درون نطفه از نظر عامل وراثت ازطريق ژنها و مانند آن وجـود دارد, و يـا اشـاره به اختلاط مواد مختلف تركيبى نطفه است , چرا كه از دهها ماده مختلف تشكيل يافته , و يا اختلاط همه اينها با يكديگر.
معنى اخير از همه جامعتر و مناسبتر است .
جمله ((نبتليه )) اشاره به رسيدن انسان به مقام ((تكليف و تعهد و مسؤوليت وآزمايش و امتحان )) اسـت و از آنـجا كه ((آزمايش و تكليف )) بدون ((آگاهى )) ممكن نيست , در آخر آيه اشاره به ابزار شناخت و چشم و گوش مى كند كه در اختيارانسانها قرار داده است .
(آيـه )ـ و از آنجا كه تكليف و آزمايش انسان علاوه بر مساله آگاهى و ابزارشناخت نياز به دو عامل ديـگـر يـعنى ((هدايت )) و ((اختيار)) دارد ـ اين آيه به آن اشاره كرده , مى فرمايد: ((ما راه را به او نـشـان داديـم , خـواه شـاكر باشد (و پذيرا گردد) ياناسپاس )) (انا هدينـاه السبيل اما شـاكرا واما كفورا).
((هدايت )) در اينجا معنى وسيع و گسترده اى دارد كه هم هدايت ((تكوينى )) راشامل مى شود و هم هدايت ((فطرى )) و هم ((تشريعى )) را هرچند سوق آيه بيشترروى هدايت تشريعى است .
(آيـه )ـ در ايـن آيـه , اشـاره كـوتاه و پرمعنائى به سرنوشت كسانى كه راه كفرو كفران را مى پويند كـرده , مـى فرمايد: ((ما براى كافران زنجيرها و غلها و شعله هاى سوزان آتش آماده كرده ايم )) (انا اعتدنـا للكـافرين سلا سل اغلا لا وسعيرا).
ذكر غل وزنجير, وسپس شعله هاى سوزان آتش بيانگر مجازات عظيم اين گروه است كه درآيات ديگر قرآن نيز به آن اشاره شده , وعذاب واسارت درآن جمع است .